بؤگء یک بزانتے

زندء گوازینگ عزابے 
و بلے زندا ورند ھم
ھچّی انت و نیستی انت!

خیابانی شگفت انگیز در استکهلم سوئد

عمر خیام ءِ چاربند ( ۱ )

ترینوک : کریم بلوچ _ تـَهـل
زمانگ و دَؤر ءَ چه کسے بیت ننگ

زمانگ ءِ رهچار به نندیت گوں سوک

شیشگیں پیالهے ترندآپ به ور گوں چَنگ

چا پیش که پیالگ ءَ پروشیت ڈوک


٭٭٭٭٭٭٭٭

ایـام زمـانه از کسی دارد ننگ

کــو در غـم ایـام نـشیند دلتـنگ

می خور تو در آبگینه با ناله چنگ

ز آن پیش که آبگینه آید بر سنگ


٭٭٭٭٭٭٭٭٭

عـــمـــرخــیــام  ءِ  چـــاربــَـنـــد (5 )

ترینوک : کریم بلوچ _ تـَهـل

هر چُنت که منی رنگ و براه انت باز شـَرّ

چو گواڑگ رنگ انت و بالاد چو سـَـؤل

پـَـدّر نه انت پَرچا ، چه هاکانی سپاه

هَستی ءِ بـُٹ کش منا جوڑ کرته چـے ڈؤل


***********


هر چند که رنگ و روی زیباست مرا

چون لاله رخ و چو سرو بالاست مرا

معلوم نشد که در طربخانه خاک

نقاش ازل بهر چه آراست مرا

چـــــــار بــنــد      
بابا طاهر عریان
-------------------
کریم بلوچ _تهل
اگں دست منی رسیت چَهروکیں چـَهر ءَ

مــنــی پـــول ءَ کـنـاں رازانــــی تـَهــر ءَ

یـــکـے ءَ داتگ تــو سَد دابیں هـَستی

دگـــرے ءَ جـــو ءِ نــان هــونیں و زهـر ءَ


*************


اگر دستم رسد بر چرخ گردون
از او پرسم که این چون است و آن چون
یکی را داده ای صد ناز و نعمت
یـــکــــی را نــان جـــو آلـوده در خون

عـــمـــرخــیـــام ءِ چــاربــنــد (3 )

ترینوک : کریم بلوچ _ تـَهـل

اے او کــــه آســــر چار و هپت ئے

چے چار و هپت ءَ تو دائم کپت ئے

ترندآپ به ور، که هزار گَشت گیش اوں گوشتئے

واگـَردے ترا نیست، چو رَپت ئے رَپت ئے


**********



ای آن که نتیجه چهار و هفتی

وز هفت و چهار دایم اندر تفتی

می خور که هزار باره بیش ات گفتم

باز آمدنت نیست چو رفتی ، رفتی

عـــمـــرخــیــام ءِ چـــاربــَـنـــد ( 4 ) 
ترینوک : کریم بلوچ _ تـَهـل
دنیای ءَ وتی مراداں به بئے ، گـُـڈسر چے ؟

زند ءِ کتاب ءَ واناں به بئے ، گـُـڈسر چے ؟

اگں دل ءِ مراداں به بئے هم سـَــد سال

سـَـد سال دگه هم ماناں به بئے ، گـُـڈسر چے ؟



**********

دنیا بـمراد رانـده گیر آخــر چه

وین نامه عمر خوانده گیر آخر چه

گیرم که بکام دل بماندی صد سال

صد سال دگر بمانده گیر آخر چه



***********

سـَـالاتـَـلـُـک


یک مَرد و جنے هست ات که آهانی دل باز ءَ لوٹت که آهان ءَ چـُـکے به بیت . آهر ءَ آهانی واهگ پوره بوت .
وَهدے که جنین ءَ چک لاپ ات ، وهدے وهدے چه وتی تاگ ءَ ، همساهگ ءِ باگ ئی چارات که اودان سالات ءِ باز نِمه داریں سَر بُر ءَ رست انت .بلے باگ جادوگریں همساهگ ءِ باگ ات که هچ کس هچ کـَدین دل نه کت که اودان مان به بیت .

ناتپاکی ، ناوانندھی ءُ نشہ ءِ سبب چیر دستی اِنت '

حمید اللہ سردار زئی

امریکا پاکستان ءِ گُما سیادیانی پروشگ ءَ تیار بہ بیت۔ کارل لیون

بام ھال

واشنگٹن: امریکی سنیٹ ءِ آرمڈ کمیٹی ءِ سروک کارل لیون ءَ گوشتگ اگاں پاکستان ماں اوغانستان ءَ امریکائی فوجیانی سرا ارش کنوکیں حقانی نیٹورک ءِ ھلاپ ءَ پہ دل پھکی گامگیج مہ زوریت ۔تا امریکا پاکستان ءِ گُما ھر وڑیں سیادیانی پروشگ ءَ تیار اِنت۔ حقانی نیٹورک ءِ ھلاپ ءَ پاکستان ءِ تھا ھم کاروائی کنگ ءَ چک ءُ پد نہ بئیں۔آئی ءَ گوشتگ پہ ما دو راہ پش کپتگ یا وتی فوجیاں بو کوشارینیں یا پاکستان ءِ سیادی ءَ چہ سر بہ گوزیں۔۔بلے مارا وتی فوجیانی رکینگ ءِ ھاترا اولی رھبند گچین کنگ کپیت۔ حقانی نیٹورک ءِ درگت ءَ مئے گوں پاکستان ءَ جیڑہ نہ گیش اِتگیں حدے ءَ سر بیتگ انت۔۔دومی نیمگ ءَ زیکیں روچ ءَ ھیلری کلنٹن ءَ پاکستان بیھار دیان ءَ گوشتگ کہ پاکستان مارا کلاگ مہ زیریت۔۔من آخری وارننگ ءِ دیگ ءَ اَتکگاں۔۔حقانی نیٹورک ءِ ھلاپ ءَ پاکستان ءَ گامگیج زیرگ کپیت۔۔

هما روچ که اے گـَپ بنگیج بیت ، شـُد شیرهان ءَ په شکار و دَپ بوجے ءَ ، رود ءِ تـَـیـاب ءَ سـَر کـُت.
شیرهان ، جنگل ءِ درچک ، کاه و ڈنگرانی نیام ءَ جنزاں و دیما روان ات که اناگت ءَ جنگل ءِ نیام ءَ ، چـُکـَـلـُکے ءِ گِریـوَگ ءِ تـَوار ئی اِشکت . هـَیران و هـبـَـکـّـه بیت : « آدمی زات ءِ چـُکلکے ! _ شیرهان کـُـورّ ات _ چونیں جوانیں سوبے ! راستے که من تا هنون هچ کدین چـُشیں چیزے نه وارتگ ، بلے گِندَگ ءَ باز وَشتام انت و وَرگ ءِ مـَئیل ءَ‌ گِیش ءَ کنت . چیزے که ستا کنگ کـَرزیت . من هنون آئیا وراں . »

هـَسـت ات سک بے وَس و نیزگاریں هـَش دُرُشے _ هـَـشـّـی اے _ . آئی ءِ تهناییں گـَنج و مـَڈی آئی ءِ وَشرَنگیں کاڑ و جَنِک ات .

یگبرے بادشاه آئیا لوٹائینت و گوئشت ئی :

- هَش درش ، تو وتی بادشاهی باج ءَ نداتگ انت ، چون بارین ترا سار هست ؟

هـَـشـّـی ءَ زَرّ هِچ نیست ات ، یک گـَبَرّے هم نیست ات . بلے آئیا بادشاه ءَ ٹـَگائینت و ریپینت ؛ تا که وتی ساه ءَ در به بارت . په همے هاترا گوئشت ئی :

- منی جَنِکو چه کاهاں ، سُهر و سَونای ءِ بَندیک _ دَسـَـگ ، دَسْک _ اڈ ءَ کـَنت و ریسیت .

- بیار ئی منی کِــرّ ءَ ! _ بادشاه پَرمات .

نیشنل پارٹی بلوچ کُش سرکار ءِ ھمراھداری کنگ ءِ درگت ءُ چہ راج ءَ پھلی بہ لوٹیت۔ دودا بلوچ۔۔بی۔ ایل۔ ایف یک ھاسیں سیاسی ٹولی ءِ گُشگ ءِ پدا کار کنگ اِنت۔۔جارکش این۔پی۔۔

کیچ: بلوچ سلاہ بندیں گل بی۔ ایل۔ ایف ءِ جارکش دودا بلوچ ءَ رسانکدر ءَ فون جنان ءَ گوشتگ کہ این۔پی ءِ جارکش بلوچ راجی جُنز ءِ بابت ءَ وتگڑ ءُ دروگیں زبان کارمرز کنگ اِنت۔ ایشی ءَ چہ ھمے پدر بیت کہ این۔پی ، بی۔ ایل۔ ایف ءِ مقابلہ کنگ ءِ سکت ءَ نہ داریت، بلکیں مکالمہ ءِ وتگڑیں نام ءِ سرا بد گُمانی پیدا کنگ ءِ جُھدا اِنت۔۔بلے نوں مکالمہ ءِ ھم ضرورت نہ انت۔ چیاکہ این۔ پی ءَ مرچی ءَ چہ بیست ءُ پنچ سال پیش گوں وتی بیان ءُ مکالمہ آں وتی بدیں کِرد پدر کُتگ۔دودا بلوچ ءَ ھال کنان ءَ گوشتگ کہ بلوچ راج این۔ پی ءِ گپاں چہ ھچ وڑیں بدگُمانے ءِ آماچ بیت نہ کنت۔چیاکہ زوراکیں مشرف ءِ وھد ءَھم این۔ پی ءَ بلدیاتی گچین کاریاں بھر زُرتگ ءُ مشرف سرکار ءِ بھر بیتگ ءُ مرچی ھم آ بلوچ کش سرکار ءَ گون ھمدست ءُ ھمگرنچ انت ءُ بلوچ نسل کُشی ءَ ھوار اِنت(این۔پی ءِ اے بدیں کرد چہ کس ءَ ھم چیر نہ اَنت۔۔بام)۔ھزاراں بلوچ شھیدانی خونانی رنگ این۔

عـــمــــر خــیـــام ءِ چـــاربــــنــــد 2
ترینوک : کریم بلوچ _ تـَهـل

پـُلّ گوئشت : باگ ءِ مصر ءِ اِیسُپ مناں

دپ پـُرّ انت چه آکوت بهادار و گران

گوئشت اوں : اگں تو اِیسُپ ئے نشانی اے بیار

گوئشت ئی : منی جامگ انت هونیں نشان

چـُـکانی دیوان چینی گِیدی آزمانک-

---------------                                                            --------------------

تـَرینـــــــوک : کریم بلوچ _ تـَهـل
کــُچــْــک ءِ بـَـرکـَـتــی کـاڑ « پــِـیــا »

جهان ءَ هـَست ات یک وَرنا اے که نام ئی « وَنگ سِیاو » ات . چه پــِـت ءَ پرآئیا یک داری کــُـڈے رود ءِ تـَـیاب گـورا ، پـَشت کـَپت گوں کوهنیں ماهیگ کـُشی _ ماهیگ گِری _ یـَدارے .

وَرنا هـُجّ و مجبور ات که وت پر وتا وَرد و ورگے شوهاز بکنت . آئیا هر روچ وتی یدار ءَ سوار بیتگ ات و رود ءَ ماهیگ ئی گِپت و نزیکیں شهرُک ءِ بازار ءَ بُرت انت و بهای ءَ کـُت انت .

پہ راج ءِ ھاترا مراں نہ بیت من ءَ ھچ رنج،،،کہ ھون بلکیں بیت منی غریب ءِ آزمان ءِ سنج

ایردستیں بلوچستان ءَ گوستگیں دہ سالاں بلوچ فرزندانی شھید کنگ ءِ کرد پاکی ریاست ءَ برجاہ داشتگ۔ بلے گوستگیں دوسالاں اے زلم ءُ زوراکی ءِ درچ نوکیں دروشمے دیگ بیتگ۔

خــــیـــــام کـــــــے انت ؟ 

کریم بلوچ _ تـَــهــــل 
عمر خیام که خیام ءِ نام ءَ سَک نامدار انت ، جهانی نامے انت ، بزان هنچین نامے انت که جهان ءِ واننده و زانتکاراں ، آئی ءِ پگر و هیالانی روشنی ءِ باره ءَ تاں مرچی هیران و هبکه انت .

عمر خیام ءِ جند ۴۲۷ ءِ روچی (خورشیدی ) سال ءِ اردیبهشت ماه ءِ بیست و هشتمی روچ ءَ ماں نیشابور ءَ چه مات ءَ بیتگ و روچی ۵۱۰ ءِ سال ءِ آذر ماه ءِ دوازهمی روچ ءَ ماں نیشابور ءَ بیران بیتگ . آئی ءِ سرجمیں نام « حکیم غیاث الدین ابوالفتح عُمَر بن ابراهیم خیام نیشابوری » انت .

خیام هنچین پیرے انت که پَشت کپتگیں و مَنتگیں هبر ئی کم ، بلے باز پر بزانت و پر مانا انت و سرجمیں مهلوک آئی ءِ هبراں پوه و سرپد بَینت . آئی ءِ هبر آئی ءِ پُهتَوی و سوهو ئی ءِ روشنیں پـَـدَر انت .

فلسطین : تپاکیں راجانی باسک بوگ ءِ جھد ءَ امریکہ ءَ فلسطین ءِ مالی کمک داشتگ

فلسطین : پہ تپاکیں راجانی گل ءِ باسک بوگ ءِ جھد ءِ پد ءَ امریکن کانگریس ءَ فلسطین ءِ دو سد ملین ڈالر ءِ کمک داشتگ ۔اے درگت ءَ فلسطینی اتھارٹی ءَ امریکہ ءِ سر ءَ بھتام جتگ کہ آ سرجمیں مھلوک ءَ ڈنڈ دیگ لوٹ اِیت ۔ھال اِنت کہ کانگریس ءَ اے زرانی دیگ ءِ 18اگست ءَ شور کرتگ اَت آ وھد ءَ فلسطین ءِ کماش محمود عباس ءَ پہ تپاکیں راجانی گل ءِ باسکے ءَ ھچ ھبر درشان نہ کرتگ اَت ۔وراک ، جاندراھی ءُ بنیادی آسراتی اڈ کنگ ءِ کارانی سر ءَ ھرچ بیوکیں اے کمک انوگیں مالی سال ءِ میان ءَ دیگی اَت کہ یک شمبے ءِ روچ ءَ ھلاس بیت ۔ اے ھم گوشگ بوگ ءَ اِنت کہ اوباما بندبست گوں کانگریسی راھشوناں کمک دیگ ءِ درگت گپ ءُ تران کنگ ءَ اِنت۔ فلسطینی واکدارے ءَ گوشتگ کہ اے سرجمیں مھلوک ءَ یکپارگی ڈن دیگ ءِ بسات اِنت کہ یک جوانیں کردارے ءِ بد ل ءَ مھلوک ءِ لوٹاں تاوان دنت ۔ آئی ءِ گوشگ اَت کہ تپاکیں راجانی گل ءَ روگ ءِ سر ءَ ھم ڈند دیگ بژنی ھبرے ۔ یو ایس ایڈ روکپتی اُردن ءُ غزہ ءَ وتی توامیں کمکی کاراں کم کنان اِنت ءُ اے ھم ترس ھست کہ داں دیم ءِ جنوری ءَ چَہ اے کمک ءَ کارکنوکیں انسانی گھبود ءِ توامیں کار ءُ فلسطینی اتھارٹیءَ رسوکیں مالی کمک ھم بند بیت ۔ چَہ ایشی ءَ اے ترس ھم رُدگ ءَ اِنت کہ چَہ اے گامگیج ءَ فلسطینی اتھارٹی ءِ چیردستیں جاھاں سلامتی ءِ جاور ھم ھراب بنت۔

مـــــُــــــــــــــــــلا

هـــون ءِ رَگام مـُلا ، تئی رحـــــــمت ءِ دَر انت
اے تئی چـراگ ءِ نور انت ، تئی زانگ ءِ بَر انت

آسے که شـِمر بالینت ، هـون وار و کـَـٹ بـَر
تئی آس سهتگ آ آس، آس ات دو سَد سَر انت

توبَه کتگ چو شیـــطان ، تئی زور و مستیاں 
رب هم به کنت شرم چو وَردِت که هون سَر انت

نئیـکه اُمیتے تئی کـِـرّ نئیـکه تـُـش مارشے
بارین چو کے ترا پُشت ، بیتگ چو پُشدرانت

هر کس وا داد ءَ زور ایت کـِـــــرد ءَ وتی گناه
تئیــــکه ثواب مَوت انت ، داد ات چو اَنگر انت

بـــــــوم ءِ تــَــــوار مـلا ، تئی واز ءَ باج ءَ بارت
دل هم سیه تئی ڈوک ،سیه دیگ ءِ دَروَر انت

دَؤر ات سیاه و « تَهل » کت ، پُلیں زمانگ ءَ
بے راه - راه ءَ بارت نه ، آشـــوب پـَـــدَر انت

مبارک قاضی (کتاب "زرنوشت" )

امیتاں کَد نه بیگواه بنت دلاں ماں
( پر مهریں همبل و جهدکار « احسان جان ارجمندی » ءِ نام ءَ که پاکستان ءِ چاریگی ادارهانی دست ءَ ، هزاراں دگه بلوچ جهدکارانی داب ءَ آوار جنئگ و بیگواه کنگ بیتگ .
احسان جان په بلوچ راج ءِ مراداں ، شـَهمناکیں ڈیوایــے ات ! آئی ءِ یات و یاتگیری هزاراں بیگواهیں یا شهیدیں همبل و سنگتانی جهدانی یات انت . تــَــهــــل . )


وتـیـــگاں چـه گـِـلگ بیکار انت مرچی

زمــانگ انـگــر و مـَـردوار انت مرچی

آجـــــویـں بامـــے
استا عبدالمجید گوادری
کــَد بلوچستان ءِ کوهسراں درپش اِیت
مـئے گلـیـں بـاندات ءِ آجویں بامـــــے
چــِــلـّــگ ءِ باریــگ ءِ رگام گـونـڈ انت
رَؤت اِیــرهــت و کــئــیـــت هــَزّامے
مــئــے وتــن راهچــار و نیازمند انت
مــنـــزل ءِ شــون ءَ په یــَلــی گامے
پـه وتـــی ڈیــــه ءِ هـاک ءَ نـَدریگاں
تـــَـهـلیـں مــرگ ءِ هم شـَکّلیں تامے
مَـکـــّهـیـں مــات ءِ هَـک شُنـاسی ءَ
پـه وت ءَ پَـشـگـیــج اِت یَـــلاں نامے
چه در ءَ هــــاوند ءِ « مجید » گنـجیں
ســـاه لاڑامـــــی زُرتـــگـیــں وامــے


*******************

ما « مجید » هر وهد ءَ نمیرانیں !
استا عبدالمجید گوادری :

شـَرّ بزان مَرچی نوک پـَرنگ تو هم

« کوهلو » ، « بولان » ، تا « جیمڑی » باگیں

تو مئے مرزبوم آس مانداشتگ

په تئی کوش ءَ ما نه بئیں بیگواه

داں مه بیت واهگ ءِ سودا ماں سر ءَ
مراد ساحر :
نـوکیں ساچے اگاں پــِر بست کن ئے

نیسـتی ءَ زند ءِ ، گڑا هست کن ئے

وزن، باز ورگ، ورزش،تمباک ءُ شراب وارى، ایشانى تها هر چیز "شکر"ءِ نادراه ءِ نادراهى ءَ ودّین اِیت. تِره زانشى زانتکار

مسٹر بین چہ اُگده ءَ دزکش بیتگ

لندن: دُنیا ءِ نامئیں کردارکَش مسٹر بین چہ اُگده ءَ دزکش بیتگ، نام داریں کِرد کنوک، برطانیہ ءِ ازم گِر راون آٹکسن ءِ گوشگ اِنت کہ نوں آ باز پیر بیتگ چوشیں کِرد پیش داشت نه کنت، زهگ ءُ کماشانى دِلپسند یں اِزمگر مسٹربین بِزاں راون آٹکسن ءَ گوشتگ نوں آ 56 سال ءِ سیمسراں سر بیتگ ، نوں آئى ءَ پہ اے کردار کنگ گرانیں، 1990 ءَ ٹی وی ءَ بِندات بیتگیں سیریز" مسٹر بین" الس ءِ تها باز نامدار بیتگ، ایشى ءِ سرا دو تامُر هم جوڈ کنگ بیتگ، مسٹر بین ءَ آکسفورڈ یونیورسٹی ءَ چہ الیکٹریکل انجیئرنگ ءِ زانت دَر بُرتگ ءُ آئى ءَ وتى آخرى کِرد 2008 ءَ پیش داشتگ.

مراد ساحر :
زاهـــر ءَ ســاپ و بـــاتـــن ءَ زنگ ئے
دروشـــم و دانـگ ءَ چون شر رنگ ئے
چـــو کـُلی ءَ اے دیـم په تـو کاینت
نــوکی ناه کپتگ تــو هما گونگ ئے
چــو مـکـن هر کس ءَ گوں نند و نیاد
تــو وتــی لــوگ ءِ غـیـرت و ننگ ئے
هــر چـی مــن کـت هما رضا ات تئی
نــیــں چــیــا گوں من رنج و دلتنگ ئے
کــنــت بناه سَؤت و نے زهیر نال انت
سیم کیا سست انت تئی دل ءِ چنگ ءِ
دل تــپــرکه و دیــم مـَـلـور انت تئـی
اے نــشــانی انت گــوں وتا جنگ ئے
درد درشـان ئــے دائـمـا « ســـاحـر »
تــو گش ئے ٹـَپ وارتــگـیـں ونـگ ئے


***************

چـــــو نــــه کـــــرزی
عطاشات

ماس رنجی په شنک زیری ءَ
گـــهـــار بی کور اچ زهیری ءَ
دوست گـَم باد بی شه دیری ءَ

چو نه کرزیت اے گِه گِهیں امروز

ماهکان برمش کاں وتی شار ءَ
چون ! شپ ءَ پُلّ جنت ماں گیوار ءَ
پر چے چو هُشک ئے چو چلّـگ ءِ دار ءَ

چو نه کرزیت اے گِه گِهیں امروز
بیا که نوشاں خماری ئیں کیفاں
بیا شموشاں دمے گـَم و رنجاں
بیا که آرام دل دمے ننداں

چو نه کرزیت اے گِه گِهیں امروز


درد و دور ءِ حساب بی که نه بی
اِشکریں دل کتاب بی که نه بی
اے گیابان زراب بی که نه بی

چو نه کرزیت اے گِه گِهیں امروز

****************

علی بخش دشتیاری 


دوشـــی مــنی چــمّ ءَ جـَتگ مرچــی گل ءِ دیدار بیت 
گــیــمــرتگیں زرد ءِ کــشــار سبـزیت پـــدا گلزار بیت 
زانتگ که روچے کیت چشیں مئے میتگ ءِ تنک و دَمَگ 
مِـسـک و زبـاد و وشبــواں ٹــهــلــیـــں دناں آتار بیت 
مـهـر ءِ زر ءِ جــهــلانکیاں پـَــٹ ّات په وت مـــرواردے 
بلــکــیــں اے زردوں انسریت ماهیں گلے زیبدار بیت 
اِشک ءِ گــنــوکی رهسرے چارات چه پیمیں جاور انت 
لـهـتـے مـریت گـوں واهـگـاں لهتے دگه سنگ سار بیت 
یــکـــیں امــیــت ءِ درگــه ءَ نـشـتـگ مــدام کــجّـــاں ادا
شــپ روچ مــن جیڑاں دل ءَ کسمت کدی مئے یار بیت
نـنـداں گل ءَ گوں زان په زان بنداں « علی » گالاں وتی 
شــپ لـُـنـجـمـیـں پـُلـّیت و روت دانکه گلیں بامسار بیت 

مراد ساحر :
سِـسـتـگ ئے چه پـُلـّیں بـیلاں ، بس نه انت ؟
نِـشتگ ئے چو هُشک و حیراں ، بس نه انت ؟
چــه وتـیــگاں یـک گـــور ءَ گــســتــــائــی ءَ
چــو تــــرا کــرتــگ پـریشاں ، بس نه انت ؟
جُــلـگـهـیـں بــازار و تــئــی مــیــتـگ گلیں !
دُرسـت بیـان انت پـَهـک ویراں ، بس نه انت ؟
چــه رَدیں کـِـرداں تـئـی ، گــونگیں شـهـید !
تـلـوس انت مـاں تـَنکیں کبراں ، بس نه انت ؟
آجـــویــی ءِ هــجــگــیــن ارمان مـــاں دل ءَ
چست کنت که سوز و سوزماں ، بس نه انت ؟
« ســاحــر » تو اے زنــد ءِ گـلــبــانگ ءِ تـها
بـَـزّگـــی گــوازین ئے روچـــاں ، بس نه انت ؟

زاہدہ رئیس راجی
:آزمانک
بے تواریں توار


دیریگیں وھد آت کہ گُلسوم ءِ مردین بے دندایت بلے اِنگو مردین ءِ بے سُدی ءُ آنگو مُلک ءَ سربستگیں گرانیءِ سوب ءَ چُکانی ورگ ءُ وانگ ءِ ھرچ کشّگ ءَ گُلسوم ءَ بلوچی گُدانی پر جنگ ءُ کریشی کنگءِ کارانی بندات کنگ پرمائینت تاں دوکلدارے لوگءَ بئیت۔
وتی ھمجراتانی گُدانی دوچگ اشی ءِ مستریں ردی جُوڑ بیت کہ وھدے سرا آہاں یک کلدارے ھم نہ شاراِت۔

مبارک قاضی :
پـــیـــــگام
بیا کـُبلیں مانتر ئے سیم و زمزیلاں مانداریں
اے ٹوپ و جنگی گـُراب چے انت !
اے تپتگیں آسیاب چے انت 
په مکهیں گلزمین ءِ نام ءَ
اے زند بکشیں ازاب چے انت

مراد ساحر :

چـــــو بــگـش قـاصـد آ سُـبــک گام ءَ
مــــا را تـــو دور دات رنج و چیلام ءَ
چه هـمـا روچ کـه تو چدا پُشت کت
دل پــــرامـــوش انت واب و آرام ءَ
کـــُـمـبــے ات سارتیں رُو تئی په من
کئے نیں پروشیت انت زرد ءِ هوشام ءَ
اِے بـــدیں تـُـهـمـت بــے وفــایــی ءِ
شــات نه بـیـت ما را په تئی نام ءَ
هـردیں که کئیت انت تئی گلیں ترانگ
چــو هـتـّـم ءَ کــنـت زرد ءِ هـــزّام ءَ
گــشـتـگ ات تـــو که انشپی کایاں !
راه چــار اِت مــا داں کـه گـــوربام ءَ
وت مـنــا آجو دوست کنت « ساحر »
چـه جــتــایــی ءِ ریـــدگـیـں دام ءَ 


*************

راج نکیبو
قاضی داد محمد ریحان


مات ءَ ھردیں کہ روزردی پاساں آزمان ءِ سھر چکی دیستگ اَت گوشتگ اِت  کہ مروچی جھان ءَ کسے شھید بوتگ کہ چہ آئی ءِ ھونانی رنگ ءَ گوش ئے زاناں آزمان ءَ بانور چکیں گشانے پوش اِتگ ۔نوں کہ ھوش برجاہ ءُ چہ کچ گیشیں اگل (عقل ) ءَ دپ ءَ دونوکیں دنتان تج بوتگ ۔اے چیراندریں ھال روشھم ءَ ٹک دنت کہ روچ ءِ چہ رودرتک ءَ روایرشت ءِ نیمگءَ َ آیگ ءِ پاساں تھاروکی رژن ءَ ایر بک اِیت ءُ روچ آزمان ءِ لنٹاں پن ءُ آمڑ کنان ءَ زمین ءِ دگہ بھرے ءَ سر ءَ کش اِیت ۔اے ھمے گردش ءِ ندارگ اِنت دگہ ھچ ۔

''زاناں مات ءَ بلک ءِ گمان درشانتگ اَت؟''
''شھیدءِ ھون ھم ماں تاموریں شپ ءِ سینگ ءَ چوش رژن ءَ ایر بُک اَنت ۔''
''ھو راست اِنت بلئے آ رژن چوش بام ءَ بورلی دروشمے دنت آرژن تھاروکی ءَ ایر بک اِیت تھاروکی رژن ءَ نہ پِلک اِیت۔منی مات ھدایی مردمے اُومنی مات !تو ھینچوبے سمائے پرچہ ؟................. بلک ءِ سوج ''کاھکے ور ، راھکے برو''ءَ تئی سسا دھکانی کُرتگ ھور بہ گوار اِیت ‘ ڈگار آپ بیار اِیت ‘ کائیگر ءَ کاہ ءُ کڈب بہ رس اِیت ۔منی ننگار کہ اُوشتات بزاں جھان ءِ جاور بدل بوتگ ۔تئی چماں باھوءِ ڈکال تئی بیلگیں ڈگار ءِ زر د ءُ پلک ءُ سبزگ ءُ ملگزار بوگ اِنت ۔دریگتے تئی چماں باھو ڈگاری بیلگے بوت اِنت بلئے بے ھدابندی ءَ ھدابندے ھدا مہ بوت اِنت ۔ماتی تئی سادگی اِنت کہ منی رگ ءُ بنداں ایررتکگ ۔پمشکامن مدام مردم ءِ دست ءَ پرشتگیں کوھنگ‘ کُلدانانی گوات ءَ گونیں شنگیں شنک ءُ شارانی دیمپانی ءَ مکیں کلاتانی شکوندیمی ءَ سنگ ءُ ڈلانی سر ءَ بستگیں ھونی تلکاراں گندآں اے کارپداں گوں رستری کارپداں شبین دیگ ءِ جھدکن آں کہ چوناھی ءَ مردمیگ اَنت کہ مدام وتی بدیں کاراں ''ابلیسی ‘جناوری ‘ءُ رستری ''گونگیں گالانی پوشاکاں پوش اِیت ۔نئے کہ ''ھلاکو''رستر تبے بوتگ نہ ''چنگیز ''لدیگے . آیانی مردمی اَت کہ آیاں انسانی سرانی کلات جوڑ کنگ ءِ سکین ئی داتگ ۔


آبرم ءِ پرمان ءِ سرا بزگیں لدیگاں وتی کارپدانی ھچ سما گور نہ کننت ۔اگہ سما اِش بوتین ات گڑا بدھا ءِ بت ءَ پنجگ ءُ دمب پر بوتگ اَت۔مروچی پدا یک راست گْوش ءُ تچکیں ''رسول'' مھتریں عیسیٰ نبی ءِ پیم ءَ دار ءَ درنج اِت اِش ۔ماتی تو راست گْوش ئے گڑا آزمان ءَ پن پرچہ نہ جتگ ؟ماتی ............! رسول وَ دروگ بند نہ بنت ناں ؟آ کہ دروگ بند نہ اِنت شھید اِنت ۔''میرل ''ءِ ھم میت کپتگ ۔''مختار ''ءَ ھم وتی تنگوئیں بالاد کُل جھان ءِ واجہ ءِ پرمان ءَکپتہ بھتیں راج ءَ داد کُرت ۔ماتی اے درس ''راج نکیبو''ءِ گْوشگ ءِ پد ءَ وتی سراں ندر کنان اَنت ۔راج نکیبو گْوش اِیت''مرئے پہ حق ءَ مر پہ وتی راج ءِ ننگ ءَ مر ''شھادت ءِ درونت ھم ھمیش اِنت ناں؟شھید ھمایاں گْوش اَنت کہ پہ راستی ءَ وتی ساہ ءَ ندر کن اَنت ماتی !ماوَ انچو ش وانان ءُ دربران اِیں تو بہ گْوش بلک ءَ چے گْوشتگ ؟...................من راست نئےآں گڑا چنگیز ءُ ھلاکو ھم بنی آدم نہ بوتگ اَنت ءُ بدھا ءِ بُت ءِ پنجگ ءُ دمب ''طالباناں ''گُڈ اِتگ ءُ زمین ءَ کل کُرتگ اَنت ماتی !واب ءَ گیپتگ ماتیں گلزمین ءِکُٹ ءَ وپسگ لوٹ آں بلئے مات گْوش اِیت کہ ''بچ وتی وام ءَ دئے نوں بیا نئے منی کٹ ءَ ھم ترا تاھیر نہ رس اِیت ''ماتی !'' نی تو بگش من چی کن آں ھر نیمگ ءَ لوٹ اِنت منی ..................یک نیمگے جوریں بداں یک گورے راج ءِ توار ۔''شئے پھوالءَ گوں پھوالی سماءَ تمبورگ ءِ تارسماراِت اَنت ۔چہ شئے ءِ دیوان ءَ زھیر نالیں توارے جکس اِت ''مرشد قلندر پیر

''
شئے پھوال ءَ پدا ھبر بناکُرت ''ماتی !من لالہ ءِ ھمبل راج نکیبوءِ کندیل ءِ بالوآں ۔اے پھوالی پوشاک پہ پیشدارگ اِنت ۔رپک اِنت ءُ دگہ ھچ ۔واجہ ھدا ءَ واجہ غوث ءَ اولاد وَ داتگ بلئے بوگ اِش نہ بوگ ءِ ھساب اِنت ۔''زند چاکر ''شادوءِ وڑ ءَ مداری ءِ ٹمبک ءِ سر ءَ سِر ءُ کپ کنگ ءَ اِنت ۔ایشی ءِ کارپدانی سر ءَ ''کاھان ''ءِ درویش ءِ ھچ دروشم گندگ نہ بنت ۔راج نکیبوءِ کوھنیں ھمراہ ''واجہ کار ''ءِ بھازرتگیں مولد جوڑ بوتگ .............اے درس شتل راج نکیبوراست اِنت ۔ماتیں گلزمین ءِ راستیں بچ اِنت۔''شئے پھوال ءَ وتی دیوان ءَ من ءَ دیست ءُ درائینت :''منی مانگیش اِتگیں سساھاں گالسنج ءُ گاگد ءِ سر ءَ نکش کنوکیں اُستاد تو ھینچو وھدیں کجا بوتگ ئے۔ سلیمانی چادر مانپوشتگ ءُ کوہ کاپ (کوہ قاف) ءِ سیل ءَ نہ شتگ ئے ؟ترا کوہ کاپ ءَ روگ ءِ چے آجت ( حاجت ) ۔کوہ مزارانی گُرگ وَ ھرکُند ءَ جکسگ ءَاَنت ۔کوہ کاپ ءَ نہ بوتگ ئے گڑا تر دمبرتگ زاناں ! اگہ ھمے ھبراِ نت گڑا بیا منی بدل ءَ تو شئے پھوال ءَ جوڑ بئے من تئی کسھاں نبیس آں ۔

''
من شئے ءِ گلہ ءِ سر ءَ بچکند اِت ''ماں اے راہ ءَ دمبرگ ءِ گمان ھم کنگ نہ بیت اگہ چوش بہ کن آں گڑا راج نکیبوءِ بیلی چون گْوشگ کرز آں ۔راج نکیبو ءَ مزنیں ڈبھے داتگ شپ روچ ھمے بارکشی ءَ گوزگ ءَ اَنت پمشکا اِنان ءِ بورتاچی ءِ موہ نہ رس اِیت ۔چہ مزنیں جنجالی ءَ وھد کش اِتگ ءُ ساڑی بوتگ آں ۔شئے تو ھال کن پیسر ءَ مرشد اِت ئے نوں راج نکیبو ءِ مرید جوڑ بوتگ ئے ؟''شئے ءَ تمبورگ یک نیمگے ایرکُرتُ۔ وتاپرداتگیں چادر گوں پاداں تنچ اِت ۔ُ آزمان ءِ نیمگ ءَ سر ءِے چست کُرت ءُ انچوش چاران بوت کہ گوش ئے زاناں آزمان نء بشتگیں نبشتانکے وانگ ءَ اِنت ''پیری مرید ی دُرس رپک ءُ ھنر ۔بے کچوئیں مھر را ج نکیبو ئیگ اِنت ۔راست،ُ تنگوءَ گرانبھا ۔اگہ بھت یاری بہ کنت جنی کول ءِ بال داتگیں بچے ھم آزمان روت ءُ استال ءَ بل اِیت ۔بھت ءِ یاری گوں انیچگ ءِ مجیں کرچکاں نئے اِنت نیکہ دست ءِ دل ءَ رَستگیں لیکار (لکیر ) اے سنگتی ءِ مانزمان اَنت بلکیں انسان ءِ بھتاوری گوں آئی ءِ کارپداں بندوک اِنت اگہ چوش مہ بوت اِنت گڑا چہ آزمان ءَ استالے سستگ ءُ ماں چنکے آپے ءَ بک ورگ ءَ پد پشی یے جوڑ نہ بوتگ اَت۔یکے ءَ آئی ءَ اے دروگیں ھال دات کہ راج نکیبو مرتگ چہ آپ ءَ دراَتک وتی تریں بالادے ھشک کُرت ۔جھلاوان ءِ سارتیں گوات ءَ انسانی دروشم ءَ آؤرت ۔تکڑاہ ءُ تمرد بوگ ءَ پد گوں ماھیگ واراں تْران کنگ ءَ شُت ۔راج نکیبو ءِ شیپ گیپتگیں ھونانی رنگ ءِ گندگ ءَ پد کورانی چم ھم رژناہ بوت اَنت ۔لگور پہ درونت ءَ گیدری ءُ لج ءِ دربستان ءَ نشت اَنت ۔سلاہ بندانی میان ءَ واجہ گپ وَ کنگ ءَ اَت بلئے توار ے نِگُت اَت ۔آئی ءِ گپاں گوشداروکیں آئی ءِ لٹ بند ءُ بیرک چنڈینوکیں سنگت ھم چُرت ءَ اِت اَنت کہ''فاضل ھنکین ءِ راج نکیبو ۔سبزہ رنگ‘ بارگ بند ءُ نیزگاریں راج نکیبوءَ ھم چہ مال ءُ مڈی ءُ سردار کیلی ھاٹیگ ءَ زبھریں نوگلیں ورناھانی میان ءَ ھمے پٹ ءَ اتکگ ءُ مردماں آجوئی ءَ نیاد کنگ ءِ سکین داتگ اَت ۔آئی ءِ توار ءِ تہ ءَ راستی ءِ ھاٹیگ اَت ۔آسردارے نئے اِنت ‘مولد ے ھم اِناں ءُ مداری ءِ شادوھم ناں ۔آراج نکیبو اِنت کہ بِھ نہ مر اِیت ءُ مروچی ھم ھمے کردار ءَ زندگ اِنت ..........................ءُ سردار ؟

''
''ادب ءِ سیمسراں !ھِش نہ کُرتگ کہ آئی ءِ و ش آتک ءَ لٹ بنداں شال سینگار اِتگ ۔جھلاوان ءَ راج نکیبوءِ ھال اِنت ۔''رسول ''ءِ شار ءَ راج نکیبو ءَ اجازت نیست کہ ماھی وارانی پیما ''ایلم ''ءَ ھم آجوئی ءِ نیاد کنوک جوڑ بہ کنت ۔اے واجہ ءِ شار اِنت ادءِ کوہ ءُ تلار‘چمگ ءُ شیپ درس پہ نیاد زورگ بوتگ اَنت ۔ادءِ راھبند اِنت کہ تئی مچ تئی ‘تئی ماھیگ تئی ءُ ادءَ ھرچے ماتیں گلزمین شان اِیت ۔درسانی ھدابند بے بائیوار ءَ واجہ اِنت .....................ادب ءِ سیمسراں بُوزبان رود۔

''گڑا زِر ءُ مڈیانی چونیں ھمگرنچی ؟''

''گوں چاگی(چاغی ) ءِ ھاکاں چماں سر مگ بہ کن گڑ ا سر اِت پر بیت ۔گورگیں واجھاں چہ بلوچانی سردارانی جمازی ءَ ھینچو وشی نہ رستگ ھمینچوکہ پنچ آپی لوڑیگ ءَ چہ سردار ءَ بگٹی چکینگ ءَ رستگ اگہ ادب ءِ سیمسر اڑیل مہ بوتین اَنت ۔من ھم چوش مُلا مزار بدوزئی ءَ'' لاٹ نا بگی ''ءِ لچہ گوشتگ ءُ درانڈیھ بوتگ اِت آ ں ۔یک لاھوری لچہ گوشی ءَ واب دیست ءُابلیس ءِ کلات مک بوت ۔ھردے کہ مھراب ءِ سگار زنگاں گیپت ملا ءِ بانگ ، غوث ءِ تران ءُ سرمچار ءِ بیھاربیکار بوت اَنت۔چوش جاڑو جلب ءُ شئے مرید ءَ پدا یکے ءَ سسا ءُ اَگل زبان ءِ باھوٹ کُرت اَنت ءُ بلوچی سوگند ھونڈی ءِ ھم بزانت ۔لگوری ءُ لب انسان ءَ نزور کن اَنت یاکول ء ھمدم اُشتر مرگ نہ بالی بیت نا بار کشی ۔یک وابے ءَ گلزمین ککللو ءِ ادارکی کلات ءَ ڈر اِینت ۔تیاب بلوچی مھمانداری ءَ عرب شھزادگ ءِ دپار بوت ءُ مڈی سگار ءِ ھرجان ۔ھمگرنچی ءَ بہ چار بلوچ زر ءَ ڈکال کنوکیں ''ھشت پانچ ''ءِ سر راوی ‘دلبند ءُ پھنات مھران ءُ پانچ چہ واجہ کارانی تلاھوگ ءَ سر کشگ ءَ اَنت ۔

''تیاب دپی وَ چہ بن ءَ بزدل بوتگ اَنت بلئے مڈیانی نگھواناں چون بوت ؟''

اگہ پنجرہ ءِ تہ ءَ بند بوگ ءَ شیر پشی بوت کنت گڑا بزگیں بز ءِ چے بستار ؟چمالنگ ءِ اشکر‘سیندک ءِ تلاہ ءُ چاگی ءِ ماربل ءِ سر ءَ جیڑہ نیست سودابازی اِنت ءُ بس سودابازی ۔گوں ''کپوت بالی ''ءِ کسہ ءِ آؤرگ ءَ ڈاکٹر ءِ ''دین ''سلامت ''جان ''ملام اِنت ۔ڈیرہ بیورگ انگت ھما ڈیرہ اِنت ۔آزمان ءَ شھبازبال اَنت ءُ زمین ءَ جونوار مُرتگیں جوناں چونڈگ ءَ اَنت ۔چہ گاگد ءِ شیر ءِ گُرگ ءَ ''شھباز''ءِ پیم ءَ ''کاھان ءِ درویش ''ھم اجکہ اِنت ۔درویش گْوش اِیت :''کاھان ءِ گنج منی نہ اَنت ۔کاھان ءُ کوھلو منی نہ اَنت۔من اے گلزمین ءِ ھاک آں اے گلزمین منیگ اِنت ءُ من اے گلزمین ءِ بچ آں ۔یکیں بالاچ منی بچ نہ اِنت ۔راج نکیبوھم منی بچ اِنت ۔ایشی ءَ گوں شھزادگیں پنو ءُ دھوبی سسی ءِ مھر ءَ کار نیست ۔ایشی ءِ دل ءَ زمین ءِ ترکگگوں شپانک ءِ بدیں نیت ءَ نہ اَت بدیں کارپد ءَ اَت ۔چہ ایشی ءِ ھوناں بولان آتار اِنت ۔رسول ‘میرل ‘مختار ‘شھناز ءُ جنت ءِ رتکگیں ھون تْرادمان اَنت ءُ راج نکیبو ءِ سوت ءَ جنگ ءَ اَنت ۔چہ اے سوت ءِ ساز ءَ من ءَ ھم چوش راج نکیبو ءَ تاھیر رس اِیت پرچہ کہ ما ھر دویکیں ول ءِ بر اِیں ۔

****



گرانیں لوزانی بزانت : بورلی دروشم : بانگواہ ءِ ندارگ ‘ سفیدہ سحر ۔
کُلدان : میتگ / شار۔ 
جنی کول : تر ندیں گواتے کہ ماں گیابءُ پچیں پٹاں گول گول  تر اِیتءُ زمین ءِ ھاکاں چست کنت۔
گیدری : بہادری ۔ 
دربستان : دربرستان /دربرجاہ /مدرسہ (دربستان بندرءَ بلوچی گالے اِنت ۔ دربرستان ءِ کسان بیتگیں لـَوز .)
لاٹ نا بگی : انگریز ھاکمانی اپس گاڑی ۔
ھشت پانچ : آکٹوپس /یک دریای ساھدارے کہ ھشت دراجیں پانچ بزاں پادی پر . هشت پاد .
انیچگ :پیشانیگ ۔ انیشگ .
کُکلو : (کُک ۔لُو ) یک دریایی ساھدارے ھر دوئیں نیمگ ءَ زوم ءِ پیم ءَ دو پکڑ وڑیں دست ئی پِر.‘تیاب ءِ دپ ءَ کنڈ جنت ءُ ھمے ھاکاں چہ کنڈءَ چندے انچ دور کلات ءِ پیم ءَ جُنپ کنت . گـُـنــڈگـُـوَج ۔
کُکلو ءِ کلات : نزوریں شے (اُردوبتل’’ ریت کی دیوار ‘‘ ءِ ھم بزانت) . 
پلک اِیت : اِیر بارت ۔ 
پلکگ : شے یا وراک ءُ وردنے ءَ بے جایگ ءَ لاپ ءَ ایر برگ ۔
گالسنج (گال۔سنج ) : چو سنج ءَ براھداریں گال /بزاں پُروزن /سیدھاشمی ءِ کارمرد کُرتگیں گالبند اِنت ۔
شنک: ھما دارکہ یک گچینیں رد ءُ بندے ءَ گوں ساد ءَ تنچگءُ کڈک ءِ سر ءَ دیگ بنت دانکہ آگیشترمھکم بہ بیت /شنک ءِ گال پہ ندر بوگ ءِ بزانت ءَ ھم گوشگ بیت بلئے اے نبشتانک ءَ ھمے نام گیپتگیں دار ءِ بزانت ءَ زورگ بوتگ۔

گال


واهــگ ءِ آسـاں ، چـــه بـَـلان انت دل

چـــه زَهــیــریـاں پـُـــر بَــیــَان انت گِل


چـو کـَپـوت سَــبــزیـں ، هانُل ءِ رازدار

کـَے مـئـی مــهــر ءِ واز کـَنـت مُشکل


بیل پرُشت انت و چون گِسر بیت انت

کـَے مئی بَنـد ءِ سستگ انت سانکل


شَپ که ظلمات انت،بیم ریچ انت زِر

هر کـَه سر سار نت راهءَبارت ساحل


زَرگل ءِ کُــلّ دور ، سَـه جـواب داتگ

گوں مچاچاں چون ،پَندءَ جنت جیهل


سانڈءِ هونواری ءِ جَژنءِ موسم رَوت

بود ءَ چِنت هَـزّام،گار بیت انت سِل


«تهل»وسَک تَهل انت دَؤرءِ پُشتمانگ

چون بساچاں من گوں چُشیں مُشکل

ملک الشعراء بلوچستان گل خان نصیر کی بلوچی نظم مع اردو ترجمہ

منءَ بُگُش (بلوچی)۔

مُجاھداں پہ فلسطینءِ تئی دِلءَ دردِنت
کہ شاہِ اُردنءِ تیرانی بیتگنت شکار
گریوگائے: مسلماناں کُشت مسلمانان
پہ موتک و ماتنءَ لَڑ بستگئے درھدیں گپتار
منءَ قبول کہ شاہ اُردنءِ نہ کُرت شرّین
گھریب و بَزّگیں واھرانءَ گیھتہ پہ کُشتار
بلے منءَ تو بگوئش شاعر سوشیالسٹی

گال


کـَپـتَـگـیـنـانی دَپ ءَ چه ، کِـٹ و نالے هم نه بیت

دَسـت گـَٹـانی وا ٹـِـیکی گـَپ و گالے هم نه بیت


اُمـبـر ءِ شـاهـَـڑ ، پِــیـڑیاں بـیـت وازمَـنـدی ءِ دَر ءَ

دل گوئـزیں روچاں پَـرمـا،ماه و سالے هم نه بیت


مُلک ءِ واجـه سَه گِر انت و زورداریں وَت سر انت

واهگاں چَـنـڈاں هرچنت ، نان و مالے هم نه بیت


وَشنیاتک ءِ سِتر هون انت ، دل ءَ سیاه انت و ڈوک

زند ءِ پَردَگ په گُلیں راج ،دَست ءَ والے هم نه بیت


مهـر ءِ دوزواه ماں کَمَند انت،دیه و زُلماتیں شَپ ءِ

مِـهـلَب و مَـهـلُـنجیں پُلّ په ، دُرّ هَیالے هم نه بیت


تو چو مُنجارئے شَپءِ«تَهل»ترا نه مَنـّیت وَهد و دَؤر

شَپ شَپ نت و وَهدے کُٹـّیت،ترا وا بالے هم نه بیت


دَپتان چـُپ نت،سُرکم نت گوات،کوش بیگواه نت سَمین

بے اُمـیـت و آجــویی ءَ ، زنــد کـمـالے هم نه بیت

رُژن  ٹی وی » ءِ سنگت و جهدکاراں

شاباش بات !

بلوچی « رُژن  ٹی وی » ءِ کار کنوکانی جهد هزار ستا و لـَک شاباش کرز انت . واجه همایون جان مبارکی ءِ اے نیکیں کار ءِ کوپگ دَیـَگ ، نوکیں پر رُژنیں ماه و روچے ءِ روک کنگ مان بلوچی ءِ هستی ءِ آزمان انت که مئی بازیں مراد و واهگان ءَ روشن تر و مهکانی تر پیش داریت .
« رُژن  ٹی وی » ءِ بـُنی گـپ همے بیتگ و هست انت که په بلوچ ورنا و بلوچ راج ءِ جهدکاراں ، گوں بادشاهی گوانکے ءَ گوانک جـَت و تَوار کت ، که مئی دست ءَ هر چیز ءَ بیت . ما توان اوں گوں هورکیں دَستاں هم ، بلے گوں بُرزیں سسا و واهگے ، آنتن و ٹی ویانی دنیای ءَ هم بیا اوں . په اے راه ءَ لکـّاں و ملیوناں زَرّ ، کار ءَ سادگ و آسانتر کنت ، بلے بے آئیا هم گوں گیشیں جهدے ، اے راجی کار دیما روت و دیما بَـرَگ بیت .

« رُژن  ٹی وی » ءَ چه پیش ، « بلوچستان ٹی وی » ءَ ، چیزے وهد بلوچانی دلاں وَش کت ، بلے اپسوز انت که اے سنگتاں دیما تر شُت نکت . بلوچ راج ءِ واهگ انت که پیشی « بلوچستان  ٹی وی » ءِ سنگتاں و سرجمیں راجی جهد کار و ورنا  که « رُژن  ٹی وی » ءِ مـَـدت و دیمرئی ءَ په ، چه هچ دابیں کمک و مـَدتے ءَ چـَـکّ پـَـد مه بنت .

گال


واهـــــگــانی آس پــُــر کـُـتـَگ ما را

چـَه وتـــا بـے گــواه دُر کـُـتـَگ ما را

سَـرجناناں من ، پـَـٹ و ماں گیابان

تـئـی نه مَـنّـی ءَ ، هُـر کـُـتـَگ ما را

گُل ءِ ٹهلاں جی شهدترین تام انت

پُــلّ ءِ بــے مــوچی کُر کـُـتـَگ ما را

نـاز کــَهـیـبــاں و دل وا کـَنــت زاری

بــازیــں پــریــاتــاں نُــر کـُـتـَگ ما را

زنــد ءِ هِـیروپ و گـَؤش و توپان بُرت

لــَکّ مــرادیں سال چُر کـُـتـَگ ما را

کس نه شوهاز ایت«تـهل»ترا هچبر

چوش که مهلب هم سُرکـُتـَگ ما را

گــَـال

شَـپ جَـتـانـی وا دل ءَ چـه ، بـُرزیں آهــے دَرنیاتک

ڈُکّ و گـوریـچـانـی مُـلک ءَ ، بــِـیل و بـراهے دَرنیاتک


رولـَه ءِ هــونی ئـیـں بـیـگاه ءَ ، گـَـؤش نکرتگ ایرماد

بـیـم گِـپـتـیـں مـات ءِ چـمّـاں ، نیکیں راهے دَرنیاتک


یا هـُدا زُلمءِ شپ انت تئی،بارین کـُٹّیت هم کـَدے

زنـــد ءِ روچ ءِ رولــهــان ءَ ، روز و مــاهــے دَرنیاتک


ما اُمـیـتـاں وتـی هـُدا کـُت ، وهـد ءِ یَدار ءَ شَپیں 

مهر ءِ بَیرَک هون گوں مِینتَگ،پُلّ نه کاهے دَرنیاتک


چو« بَٹایی‌»دَست اوں بَستگ تئی درءَ گاریں بلوچ

چو« نَصیر » ءَ زانت ءِ واجه ، پر ترا شاهے دَرنیاتک


« تَهل» دَپءِ راستیں وا گال انت وَتگَلاییں راجءَپه

چـه کـَلاگ و ٹــَهک و گـَژَّگ ، هِـچ مـتاهے دَرنیاتک


ما دل ءِ پورّان ءَ پَٹّ اِت ، دِرتَـگـیں تاک انت و بَسّ

زند ءِ جامگ هم لـَگـُشتگ ، هم مـَـڑاهے دَرنیاتک

دَسـْــــــــتـــــونــــک


دل تـئـی بــِچـکـَـنــد نـازیـں ، چـَه شـرابـاں نـوش کتگ

چه وَت انت بیگواه و بے دَر تا که سار اوں هوش کتگ


ماه و اِسـتـاراں و روچ هـم ، کـُنـّت و سَر جَـهل و چِیر

تا که ٹــَهــل ءِ کـَنـد و نـُزهنـد ، مئی دَوار ءَ گوش کتگ


سـَد هزاراں سال بات انت ،سـَد بهار تئی زیب و رَنگ

کـَلـْکــَشـان ءِ یـکـّیں پـُـل ئـے کـه جهان اِت روش کتگ


گـُل دلانی بـادشــاه انــت ، کــَد نــه مَـرّیــنــیــت من ءَ

دل مِڑان انت گوں من و سار،په گـُلی سَد کوْش کتگ


شــادهـانی چــاپ و نـازیـنـک ، دل تـرا هم واب دیست

اے مــن ءَ پـَه لـَکّ انت دلـبـَر ، پـَـردگی گـَر پـوش کتگ


« تَهل » گـُلانی داد مــروچی گـُرک و دِرّوکیں گـَم انت

نــاز ءَ مَـنّ ئے ، نــاز ءَ زور ئے ، نــاز ترا وا چوش کتگ

زانت ءِ پـُـلّ


شَپ تـَهـار ماه انت ، ماه دل ءِ نوک کن

سَد چِـراگ هِـیـله ءِ ، هر دل ءَ روک کن


هـَسـت ءِ تِـیــجـار ءِ بـُـنـزهـاں آس انت

هــم تــَمـــردانـی هــمــتــاں لاس انت


سِــپــه بَــزیـں راج ءِ هر کس انت ورنا

بـراه پـه تـئـی راج ءَ ، زانت ءِ پـُـلّ تهنا


هم روئے راست و هم رو ئے چـَپ ءَ

وَنگ ءَ پروش ئے تو ، یا بـَر ئے ٹـَپ ءَ


ســر نـه تـاوان بـیـت پـه گهیں راج ءَ 

گهتر انت په راج ، سـر کن ئے تاج ءَ


جُـنـزهـاں دار و سـر وتی هوش کن

راج وتی نَـز آر ، زانـتے دَزموش کـَـن


رَه نه بـُـرّئے تو ، چـُنت هزار سال ءَ

تــا مـَه زان ئے تو ، زانــت ءِ اقبال ءَ


گـَرمسری موٹ انت و جاهلانی لوپ

کـَد کـَپوت رامگ هم نَبیت گون ٹـوپ


هَـوْر ءِ تِریزاں بئے هَمدل و هم یار

یا چو استار بئے یکدل و نور گـُـوار


هم بهارگاه بـئـے ، په وطن ماتیں

نـور درنـزاں بـئـے ، ماهـکان زاتیں


سرءَ سَمبال و هم سرءَهوش کن

زندءِ استار ءَ کـَد نه بے هوش کن 


دَپـتـر ات راجی گِـیــدی و اِسپانک

گِهترانت نوکیں تو دیئے چمشانک


وَهــد نــوک انت و نـوکـتـریں رَهبند

سوب همے دَؤرءِتو به بئے لانکبند

گــــــــال

بــراتــی گــار ءَ بـیـت بـیـل ، هـَـمـبَـلـی گــار

مـَــه زَرّ ءِ واجـهـی ءِ دَؤر ، هــوش بــے سار


جـــهـــان ءِ دَؤر ءَ بـــیـــتــگ بــــازیــں ڈُکـّـی

بــهــار شُـشْــتـَـگ چـو ڈکـّال هـم هـزار وار


هــُـدا چــاڑانـی تــام گِــپــتــگ پــه چــونـی

نـَـهــاد بــیــتـگ چــو زنـد ءِ پـه شَـر و شار


نــه عــرش بـیـت کـنـت کِـیـسگ لاپکاں په

بــهــار نــے مُـشـت و کـیـتـو ، پـه تماه دار


گـــَمــانی رَنــد آشــوب کــیــت دلاں مــاں

بـَد ءِ پــولِـنـگ ءَ بـیت گار ، راست ءِ گواجار


اُمـیـتـانـی چـو اِزگِـنـد بـیـت کِـسـاس هـم

پــه پـَـهـکـی ءَ کـُجـام سَنـْـگ بـیتگ پـَـلگار


کـَلات گـُوات ءِ چو هَست بے بُن زهیں زند

گـَمانی کـُٹـّگ انت روچ ، بام ءِ دات اِستار


نـَـگیب چه گوانکے کیت : ایر مُرتگیں «تهل»!

ســلام جُـهـد کـن هـــزار رَنـگـیـں گِر و دار

سینها روکین اشکری مان انت

دل منی رنجور پریشان انت

دوستی دوری چو هنجری بریت

گندگ مهلنجی دردی درمان انت

بی وپا گون من پرچیا زهری

می جگر موچ ، سینه بریان انت

بیا بگندان من تیّ گلین دیما

هک منی پر تیّ گردنا گران انت

من چو مجنونا نشتگ و گریوان

لیلی می پرشاد کندان انت

گر بلوتی می شکّلین ساها

جان و مال پر تو ندر و کُربان انت

دشمنانی سوجا مگِر دلبر

پر من و پر تو نُکس و تاوان انت

من گلان مرچی بهت منی اتکگ

دلبر می لوگا آتکگ مهمان انت

ساهتی یجّاه هلوتا نندگ

ای منی وهدی هُبّ و اَرمان انت

ای پسند یک آشکی وهدی

دیدگان دائم اَرسی لونجان انت

ملا محمد نور پسند

منی وطن
تفتان بلوچیء منـّتا

منی وطـــن یک پچیں دیارے 
منی وطن دشت و کوھسارے
منی وطـــــن کیچگ و تیابے 
منی وطن پٹ و ریگزارے
منی وطـــن ھرچی است منیگنت

منی وطـــــــن بگجتانی کھچر 
منی وطن شوانگانی بندر
منی وطــــــــن بزگرانی ھنکیں
منی وطن کوچیانی پژدر
منی وطـــن ھرچی است منیگنت

منـــی وطن کلگانی تصویر
منی وطن میتگانی زمزیر
منــــی وطن کنگرانی بازار 
منی وطن سرگلانی شمشیر
منی وطـــن ھرچی است منیگنت

منی وطـــــن معدن ھزانگ 
منی وطن زر و سھرءِ چانگ
منی وطن نپتءِ سیاھیں ساوڑ 
منی وطن پمن درءِ دانگ

منی وطــــن ھرچی است منی إنت
منی وطـــن ھرچی است منیگنت

میر گلخان نصیر ـ کراچی ۲۱ جولای ۱۹۶۵

نیاد

آ په سری سودایی هم نیاد نکنت مارا

زانان که گلین شیرین فرهادنکنت ما را

بید چه تیی نیادانی نودانی تماها دوست

هچ پیمین گم و اندوه برباد نکنت ما را

نودان په منا گریتگ ماه مهگرا هم گپتگ

هانل بلے گران نازین هچ یاد نکنت ما را

من زند وتی بکشات په داد و دهش انگت

ڈکّالا تیی شهرے کس رادنکنت ما را

تیی کهرے قضایا چه مے سر مان مسیتا کپت

په سهبے نمازا هم کس پاد نکنت ما را

ای بی وسی انت زندے گڈی دم و پاسانی

وهدی مان وتی لوگا کس سیاد نکنت ما را

کپتان چه دلان هنچوش بد نامان مان تیی شهرا

دلدار کسی سودا په واد نکنت ما را

جبار دلدار - کنارک

سیاست هور کاریء نام انت

تو کدی احساس کتگ و مارتگ کہ تو په دلجمی سر پد بیتگ ئے کہ تئی تنظیم و گل یا دگر انچین جاهے کہ اودان هور کاری بنیادی رد و بندانت , اودان ذمه واریان چطور گیش و گیوار بنت؟

تو کدی احساس کتگ کہ په شمامشکل انت کے دگرانا گون وت نزیک و وتی همراه جوڑ بکنے؟

تو کدی مارتگ کہ تئی فکر , خیال, رهشونی و لیکه چہ دگرانیگا شرتر و گهتر انت بلے انگت آ منگ نبنت و تو یک کر و گور کنگ بیتگئے؟

تو فکر کتگ پرچیا تهنکا یا گون یک کسانین مچیاکارء کنگ اسان ترانت؟

تو کدی فکر کتگ کہ تو چطور بکنئے تا کہچوش مبیت؟

لهتے گشنت کہ یک شرین گلےء لیڈر, سروک, مستر گون وتی کاریسمئین فکر و لیکهان همگرنچ انت. مطلب اشنت کہ یک شرین لیڈر و مسترے همیشه شرین فکر و لیکه و ویژن در گیجیت.

باز فکر کننت کہ ایوکا شرین فکر و ویژنمان یک تنظیمےء درستیگین دیمرئیانی بن رد انت. بلے باز گشنت چوش گشگچہ دمه داریان تچگا نت. باز چوشین فکرا میت گشنت. لهتے چوش فکر کننت کے گون یک شرین فکر و ویژنیا یا گون یک تحلیل ؛ درستگین کار جوڑ و مشکلان حل بنت

بلے مان ھما گل و تنظیمان یا دگہ انچین مچی کہ اودان هور کاری و دگرانی رضا و همراهی و کمکپه هر هور کاری دیمرئیا ، بن رد انت، صرف شرین فکر و ویژن کافی نئنت.

وهدے کہ نوکین فکر و ویژن دیما کاینت. اگر ایان بزان اے نوکین فکر و ویژنان آ چانس و مهلتے کہ ضرورتنت تا که آ وتی

جاها شوهاز بکننت دیگ مبیت, گڑا آ په آ گل و تنظیم نگیگی کارنت. بلے هر چینچو اے فکر و ویژن و رهبند جواننت. پر چیا اے نمونه این فکر و ویژنان آ چانس و مهلت دیگ نبیتگ آ دمے پر بکننت و اے دراجین سفرا طے کت بکننت.

یک سیاسی گل و تنظیم و ائی مستر و کماش تهنکا شرین فکر و ویژنانی درشان کنوک مبنت, بلکین آ هموتی چپ و چاگرد و وتی مخالفان هم شریءسرا پجاہبیارینت و ایان هم سر پد ببنت.

تهنکا شرین قکر و لیکه اے دراجین سفرا گونڈ کت نکنت. جست ایش انت کہ اے جوانین فکر چطور عملء تها ارگ ببنت.,Into action,

گشگ ساده انت. بلے بدلیء آرگمشکل و پر اڑانت. تو چون گون وتیگ و دگران تران کنئے. نند و گند کنئے. تو چطور وتی کارانی نتیجهءتورئے. تو چطور تنظیم و گلی رسم و ربیدگان په مقصدء سر بیگا جوڑ کنئے.

اے مشکل انت و اے مشکلان چطور عملء تها بیارئے تا کہ کامیاب ببئے. کامیابی عملء رند تورگ بنت.

باز مردم زاننت کہ چی کنگ لوٹنت. آ کم انت کہ زاننت و تواننتکہ دگرانا مدت بکننت تا کہ عمل ببیت.

ھما بهرے چہ کماش و مستر و سیاست مدار کامیاب بنت کہ اے نوکین فکر و ویژنان عملء تهابیارنت بلے یک مزنین بهرے کامیاب نہ بنت. ادان سیاسی هنر و ھژاری انت کہ فیصله کنت کہ کئے کامیاب و کئے فئیل ببنت.

یک ماهرین و دنیا دیستگین سروکے صرف شرین فکر و ویژن در نگیجیت بلکینوتی چپ و چاگردا هم پجا کاریت و هبرا په عمل سر کنت.

هبرا په عمل سر کنگ طاقت لوٹیت. طاقتا مختلفین رنگ است. بلے سیاسی طاقت اشیا گشنت کہ اگر مردم کامیاب ببیت کہ دگرانا پہ ھما کارء کنگء راضی بکننت کہ آھانی رضا و دلکشا مبیت. بلے بے اشی کہ زحم و زور وتفنگ کارمرز کنگ ببیت. باز اے کاران گون وتی اوتوریتی ء کننت. باز اے کارا گون زانتے کے ایان ھست کننت و باز گون وتی مالی طاقتا.

مردم بارین چنت رندا دیستگ کےیک طافت وڑین لیڈر یا مسترے فئیل بیتگ؟ اگر بیتگ گڑا سببگیشترین وهدا ائی طاقتء کمینبیتگ, بلکین چہ ایی سیاسی هنر و ھژاریء کمزوریا بیتگ.

گون طاقت بلے بے سیاسی هنر و کردان بلکین مردم په کسانین مقصدان سر ببیت. بلےدراجین , مزنین و پر اڑین مقصدان گون مزنین مشکل و جنجالان دیم په دیم بیت و فئیل بیگء سبب باز بنت.

گپء عملء تها ارگیک پهنات دارین سیاسی لیکه و ویژنےءآسرء بیت کنت. اے ساده انت کہ بگوشین کہ چے و چطور بکنین. بلے مشکل ادانت اشان مان یک بیگی ویژنےء تها بیارین و میزء سرا ایر بکنین. اداننت که ترا وتی اتحادی بزانھما کہ گون ترا هم مقصد انت, یکین سیت و نف دارنت پجاه بیارئے و سر پدی هم ببئے. تو بائدانت تیار ببئے کے دئے و زیر کت بکنے. تو بائد انت هوری جوڑ بکنئے. تو بائد انت سیاسی کماشی و مستری کت بکنے.

سیاسی هنر و کرد یک طاقت و وسیلھے کے مردم سر پد بیت کے آ چے کت کنت و چےکت نکنت و آئیا آھانی سرا کنترول است انت . آ زانت آ کدی عمل بکنت. آ زانت کہ ایی مخالف کئےانت و کئے مخالفت کنت. آ کئے انت ک تئے همراہ بیت.

اگر تو یک کامیابین سیاسی سروک و کماشیا جست بکنئے کہ گپء عملء تھا آرگء آ چطور کامیاب بیتگ , ضرور چوش پسو دنت کہ ائیا مختلفین فکر و خیال یک جاه کتگ, بهری زرتگ, هورکاری کتگ,مستری و کماشی کتگ , پروگرام و الائنس جوڑ کتگ.

سیاست بزان اشنت کہوتی و دگرانی فایدہء سرپد ببئے. ھما راہ و رھبنداں در بہگیجئے کہ ترا و دگران هم گرنچ کنت و فائده برسانیت. دگران بیارئے و وتی همراه جوڑ بکنئے و ایانی مستری و کماشیا بکنئے.

شمے منت وار۔

۲۰۰۹ ءِ سال و بلوچی لــَبزانـک
بے شک گوئستگیں سال ، په بلوچی زبان ءَ گنجیں و آباتیں سالے بیتگ ، اگں ما به گندیں و به چاریں که گوئستگیں سال ءَ بلوچی ءِ‌ بازیں کتاب و تاکبندے چاپ بیتگ انت ، ما اے گپ ءَ په سربُرزی و دلوشی مَـنّیں و شات ءَ بئیں .

گوئستگیں سال ءَ ، بلوچاں وتی زبان ءِ نیمگ ءَ گیش چه پیش ءَ دلگوش گوئر کتگ . اے گپ ءِ اٹـکل و دلیل هم ، بلوچانی چاپ کتگیں و چاپ بیتگیں کتابانی لــَـڑ و رِد انت که تهنا بلوچاں گیش چه سی کتاب ، وتی گنجیں و شَهدیں زبان بلوچی ءَ چاپ و شِنگ کتگ انت و دهاں دگه کتاب ، اردو ، انگریزی ، پارسی و دگه زباناں هم رد و بند داتگ و چاپ کتگ انت .

همے گوئستگیں سال ءَ هم بلوچانی چیزے معیاری لبزانکی سایت ٹهت و اڈ بیت انت ، یا وتی شنگ کاری اش وتی زبان ءَ گیش کت که هر کجام ءِ جهد لک ستا کرزیت . « بلوچ ءِ توار » اے پڑ ءَ هزار شاباش و ستا کرزیت ، « باسکانی دیوان » و « یورو بلوچی » وتی براه ءَ گیش کتگ ؛ « زُرمبش » ، « اُستمان » ، « تفتان » ،« بلوچ ءِ گوانک » ، « رادیو بلوچی » ، « منی هیچان » بلوچی زبان ءَ وتی سایتاں گیش کت ، یا بلوچی ءِ سرا په رهبند کار کنان بیت انت . « پهره » وتی سایت ءَ چـُکانی دیوانے بلوچی زبان ءَ گیش کت . ایشاں پهک بلوچی زبان ءِ نیمگ ءَ گیشتر دلگوش کناں بیت انت ...

ایــــــراد
======

چونائیا منی بالاد چو مَزن نه انت که کس ءِ‌ سرا ایراد گِپت بکناں ، بلے پدا چنت دانک منی دل ءَ چو شـُـومـُـک ءِ دانگے ، ڈِکّ ڈِکِّ اوشتاتگ انت . امیت انت که اے چُنت دانک کس ءِ دلرنجی سَوَب مه بنت .


جارتاک و بلوچی تاکبنداں 
===============

جار و  «جارتاک » { اِشتهار - آگهی } په تاکبندانی دیمبری و دیمرئی مزنیں کمک و وسیلهے انت . بلے اپسوزی گپ ایش انت که بلوچ وشنیاتک که هچ ، بلکین بلوچ راج ءِ په نام دوزواه هم وتی جار و جارتاکان ءَ په بلوچی تاکبند و مهتاکاں شات ءَ نه کن انت ، بلے پدا هم هما جار و جارتاک که بلوچی تاکبند و مهتاکاں دَیـَگ بنت ، بلوچی مهتاک و تاکبنداں هما داب ءَ و هما زباناں { بزان اردو ، انگریزی و دگه زباناں } چاپ و شِنگ اش کن انت .

اے گـَپ منی هیال ءَ مزنیں زیادتی اے گوں بلوچی زبان و بلوچی تاکبندان انت . گهتر همیش انت که اے جارتاکانی تـَـرّینگ ءِ جهد به بیت تا که هم زبان ءِ ردوم زورگ ءِ سَـوَب به بنت ، هم بلوچ همے جارتاکاں سئی و سرپد به بنت . رجانک و تـَرینگ وت ، رجانک کاری ءِ کار ءَ دیما بارت و رجانک کاری وت یک کارے که مرچیگیں دَور ءَ سک زلور یں کارے زانگ بیت . البت من زاناں که بلوچی مهتاک و تاکبندان ءَ چشیں زانوگر و سرپدیں مردم کم انت یا نیست انت ، بلے زلوری انت که په اے کمّی ءِ گار کنگ ءَ وتی جهداں بکن انت .


جـَنینانی دیوان 
=========

ماں بلوچی تاک و تاکبنداں ، و ماں بلوچی لبزانک ءَ ، جنینانی دیوان ، تا مرچیگیں روچ ءَ باز تـَـنـَـک انت یا نه بَــیـَگ ءِ گون ءَ برابر انت . جوان انت که بلوچ زالبول  و جـَـنِـکـّاں ، وَت اِے پـَڑ ءَ گام بزور انت ، و وتی ندکاریں برات ، پــِت ، جود و مردم ءِ همکوپگ به بنت . بلوچ زالبول هم بلوچ چاگرد ءِ مزنیں نیم بهر انت . آهاں هم مرچاں چه وانگ و زانگ ءِ نیامت ءَ زبهر نه انت ،هما داب که بانک کریمه بلوچ و دگه بلوچ جَنِکّ و گهاراں بلوچستان ءِ سیاسی پـَڑ ءَ ، جـُـهـداں هَوار انت هما پیما پیکه بلوچ زالبول په وتی جِند ءِ و وتی راج ءِ جنجالانی بیان ءَ وتی نـَد و قلم ءَ چست بکن انت . کتاب و تاکبنداں ، سایت و ریڈیو و ٹـلویژناں وتی گـَپ ، درد و واهگاں درشاں بکن انت .


یات و یاتگیری
=========

بلوچستان ءِ آسیں جاور په دنیا پـَـدَر و روشن انت ، اے آسیں جاور هم وَشنیاتکانی وشنیاتکی انت ، هم بلوچانی نابزانتی و ناوانندهی ، هم مئی بے پکاریں وَتگـَلایی هم ... 

بارین ما اے آسیں جاورانی گون ءَ ، کجام راه ءَ زوراں و دیما رواں ، اے په راج ءِ باندات ءَ باز اهم انت منی دل ءِ مراد انت که بلوچ وتی وشنیاتکانی بالتگیں و روکیں آس ءِ گون ءَ لیب مه کن انت ، لیب ءَ گیشتر هما جاه ءَ دیما به بر انت که آهانی وشنیاتکاں گمان هم نه کتگ . مرچیگیں جنگ و چوپ گیشتر زانت و زانتکاری و و پگرانی جنگ انت که هر کس لوٹیت که دگران ءَ آبات و آبات کاری و دیمرئی ءَ مه هِلـّیت جنگ و پریشانی گیش به بنت اے بدیں جاور ءَ مئی راج ءِ راه کجام انت ؟ ...


گوئستگیں سال ءَ ، چنت بلوچ شاعر و ندکار ، اے کوڑه ییں دگنیا یله دات و شت انت یا وتی زگریں هون اش په وتی ڈیه و وتی راج ءَ ٹیکی دات . واجه ولی محمد رخشانی ، چه نیمروز ءِ بلوچان و واجه میر عنایت الله قومی چه پنجگور ءَ ، شَهمیریں شهید غلام محمد بلوچ و شهید میرجان میرل چه مکران ، چه بلوچی لبزانک ءَ سِست و جتا بیت انت ، بلے آهاں بلوچی لبزانک و بلوچ راج ءِ دلاں ماں ، ابدمانیں بـَـلوکیں اِستار پَشت کپتگ و ابدمان بیت انت . من اے جهدکار و دگه راجی جهدکارانی دیما ، وتی وَشّ مَـنّی ءِ سرا جهل کناں ...


گوئستگیں 2009 ءِ سال ءِ اگست ءِ دومی روچ ءَ کوئـٹـه ءِ بلوچی اکیڈمی ءَ چـِلّ سال بیت . 2009 ءِ گـُڈی ماهاں هم ، « آکادمی بلوچ در ولایت نیمروز » جوڑ کنگ بیت ... جهان ءِ انترنت ءَ هم بلوچی وینڈوز ءِ ٹـهگ ءِ گپ نیکیں گپے که پهک په بلوچ راج ءَ آهانی راه ءِ شاهگانی ءِ گوئشوک انت ...

بلوچی ٹی وی
=========

همے سال ءِ جهداں چه ، که لک ستا کرزنت بلوچانی دلگوش کنگ په بلوچی ٹی وی ءِ ٹهینگ ات ، که همے جهدانی آسر « بلوچستان ٹی وی » و « رُژن ٹی وی » ءِ کار انت که لنگ لنگاں بنگیج و یکے همے راه ءَ تاں هنون روان انت . همے سال ءَ ما گوئشت کنیں که شَستون ( سراوان ) ءَ « هامین بلوچی ٹی وی » اڈ کنگ و رد و بند دیگ بیت . چه کانادای ءَ هم واجه ڈاکـٹـر لعلزاد ءَ هم ، « پیام افغان » ءِ ٹی وی ءَ چه بلوچی برنامهے بنگیج کت . اے پڑ ءَ هر چنت بلوچ کم تجربه انت و کم بزانت انت ، بلے بُنی گپ ایش انت که  بے باوری ءِ گپ چه بلوچ و بلوچ ورنایانی سرا دور بیت که باز جوانیں و نیکیں مِستاگے .


رو کپتی بلوچستان ءَ ، بلوچی لبزانکی جهد
=========================

همے 2009 ءِ سال ءَ ماں روکپتی بلوچستان ءَ بلوچی لبزانکی گـَلّ و انجمن جوڑ بیت انت ، چه چابهار ءِ زرباری شهر ءَ « سهاتو » نامیں بلوچی تاکبندے کـَشّـگ و چاپ و شِنگ کنگ بیت . همے گوئستگیں سال ءَ چه روکپتی بلوچستان ءَ « سَؤل » ( نشریه فرهنگی.ادبی و اجتماعی(بلوچی-فارسی)دانشجویان بلوچ دانشگاه سیستان و بلوچستان
) و « فرهنگ » ( چه نیکشهر ءَ ) ءِ تاکبنداں چاپ و شنگ بیت انت .

2009 ءِ سال ءَ بلوچی ادبی و لبزانکی جهداں ، روکپتی بلوچستان ءَ نوکیں جُنزے زرتگ . هم په بلوچی کتابانی چاپ و شِنگ کنگ ءَ ، هم په لبزانکی گـَلاّنی ٹهینگ ءَ هم په تاکبندانی چاپ و شنگ کنگ ءَ که باز نیکیں مستاگے په مئی راج ، مئی زبان و مئی هستی ءِ باندات انت .

چه رو درآتکی بلوچستان ءَ هم ، بید چه بلوچی مهتاک ، بلوچی زند ، لبزانک ، درد  ، سچکان ، دَروَنت ، توار ، سوغات و ... دگه نوکیں تاکبنداں هم رد و بند دیگ و چاپ و شنگ بیت انت . که همے  رد ءَ چه کـُلانچ ءَ « گواچن » ءِ تاکبند انت .


گوئستگیں سال ءِ چاپ بیتگیں کتاب
=====================

گوئستگیں سال ءَ همے کتاب که من آهانی شنگ بیگ ءَ چه مهتاک و تاکبنداں سهیگ بیتگ اوں چوش انت :

1- نور حسین شمس ءِ « ارسی ترمپے کـَپیت »، 2 - منیر احمد بادینی ءِ « زند ءِ هنگام ءُ لبزانک » 3 - حکیم بلوچ ءِ « دروش جَتیں ارواه » ؛ 5 - منیر احمد بادینی ءِ « شال ءِ گـُلیں بازار » سئے کتاب ءَ ؛ 6 - جی ایم بلوچ ءِ « آسمی پـُـلّ » ؛ 7 - علی جان قومی ءِ « زِرد ءِ پاهار » ؛ 8 - رفیق نواب ءِ « گـُلزمین ءِ ارس » ؛ 9 - فَضل واهگ ءِ « سانکل » ؛ 10 - رشید فیصل ءِ « نَمبیگیں بالاد » 11 - نواب مراد ءِ « روتاپ » 12 - مقبول مهر ءِ « آزگیں مهر ؛ 13 - تاج محمد طائر ءِ « رو زَرد » ؛ 14 - اختر عمر ءِ « دو عکس ءِ کِسّه » ؛ 15 - منظور بسمل ءِ « سانجارو » ؛ 16 - منیر مومن ءِ « اِستال شپاد ءَ گـَرد انت » ؛ 17 - میر عمر میر ءِ « منی ارواه گیابانے » 18 - مجید مستاگ ءِ « نوک آپ » ؛ 19 - شفا بلوچ ءِ « بــِیـنَـگ مِتکـَگ انت ڈکال ءَ » ؛ 20 - علی جان داد ءِ « دروهاپ » ؛ 21 - ماسٹر یاسین مجروح ءِ « دوشی که ماه ءَ چارده ات » ؛ 22 - حنیف راز ءِ « هانی ءِ ترمپے ارس » ؛ 23 ایوب ایول ءِ « بالاد » ؛ 24 - زاهد فدا ءِ « وَشبو ءِ سکین » 25 - عطاشاد ءِ « گشین شاعری » ( دومی ) ؛ 26 - اے آر داد ءِ « گـَپ روان کنت » ؛ 28 - کریم دَشتی ءِ « دل زریت بولان » ؛ 29 - عبدالصبور بلوچ _ اثیر عبدالقادر شاهوانی ءِ « بلوچی قاعده » ؛ 30 - منیر احمد بادینی ءِ « بنی آدم ءِ بَهت » ؛ 30 - الفت نسیم ءِ « تاریخی نبشتانک » ؛ 31 - عطاشاد ءِ « روچ گـِر و شَپ تهار اندیم » ؛ 32 - عابد علیم ءِ « دیگر ءِ دریگ ءَ بالو » و ... 

اے هما کتاب انت که آهانی هال من ونتگ و سئی بیتگاں .

من الــّـم و دلجماں که بلوچانی دگه دهانی کتاب بوتگ و هست انت که آهان ءَ گوئستگیں سال ءَ ، چاپ و شنگ ءِ وسیله نه بیتگ انت . منی هیال ءَ بلوچانی و بلوچی ءِ  هر کتابے مزنیں درچک ، یا وَشنماییں پـُلـّے که بلوچی لبزانک ءَ گیش ءَ بیت . هر پـُلّ ءَ وتی وَش رنگی و زبادیں بو هست انت و هر پـُلّے بلوچی پلانی باگ ءَ ، باگ ءِ نداره و نماه ءَ گیش و گیشتر کنت . ما پیکه جهد بکنوں که بلوچی ءِ پـُلستان ءِ پُلّ گیش و گیشتر به بنت . اے هما وهد ءَ بیت که ما وتی ندکار و قلمکاران ءَ دلبڈی به دَیاں ، آهانی کتاباں به زوراں و به واناں ، آهانی کتابانی چاپگ ءَ همکوپگ به بیاں . په کسے که آئی ءِ مالی وَس په وتی کتاب ءِ چاپ کنگ ءَ ، دست تنگ انت ، باسک به بیاں و مالی مدت به کناں و ... بلوچی لبزانکی گـَلّ و انجمناں دلبڈی به دیاں و آهانی مالی مَدَت ءَ چـَـکّ و پـَد مه بیاں و ...

گوئستگیں سال ءَ یوروپ ءِ بلوچ هر چنت که سایتانی دیمبری و بلوچی « ٹی وی انی »بنگیج کنگ ءَ دیما بیتگ انت ،بلے اے بَژنی گـَپے که آهاں چاپکاری و شِنگ کاری  ءِ پَڑ ءَ دیما نیتکگ انت . البت گوئستگیں ماهاں « زُرمبش شِنگ کاری » بُنجاهے ٹهتگ و جوڑ بیتگ که نزاناں اے یوروپ ءِ بلوچانی جهدے انت یا نه ؟ هرچون آهانی جهدانی برکت چے بیت کنت ، ایشی ءَ وَهد پیش ءَ داریت !

دَســـــتـــــــونـــــــک


ما دل ءِ آســاں کـُٹـیـنـتـَـگ واهـــگاں درشان کتگ

واهـگ ءِ هِجگیں کِشار ءَ ، مهر ءَ جی و جان کتگ


بـُرز بـهـارانی سَـمَن تو ، رنـگ و گـونـاپ تـاجـَگیں

لـُـڈگ و گــوات ءِ وا بـال ءَ ، چَـمّ و دل هَیران کتگ


ســوچ دَؤر ءِ ، ســاز زمــان ءِ ، مهر ترا وشاتک بان

گــواتــگـر و کـوهـیـں کـَلات ءَ ، دل پتو بولان کتگ


هَند امُلـّیں جی ترا بات ، گوات و تئی آتاریں هاک

بــے بـهـایـیـں چَـنـدَن انـت و ، دل پتو دَپتان کتگ


بـیـا پـَـدا نـاچ انـت گــَـل ءَ چـه ، دل تئی یاتاں په

بَجّـِتَگ بـِلّ شَهد چه ما چو،«تَهل»ءَما درمان کتگ

شوهاز

عبدالوهاب دامنی

چیزے گـُش ئئ من گار کرتگ ات . بلے نزاناں چئ ۓ ؟ جهلیں پگرے ءَ کپتاں . وت اوں برشانت هیال گیجگ ءِ جُهد اوں کرت ، کہ چے چیزے بیت کنت پاد آتک اوں اوتاک ءِ چاریں کنڈ اون چارت انت . هچ چیزے من ءَ گیر نہ آتک . درآتکوں دگہ اوتاکے ءَ همے داب ءَ هچ پدر نہ ات . لوگ ءِ کتاب جاه ءَ کتابے زرت ءُ نشتاں ، بلے اناں همے گاریں بے نام ءُ نشانیں شوهازگ ءَ پگرانی آماچ بوت اوں . 

هیال ءِ ٹگلینگ ءِ هاترا کتاب ءِ وانگ ءِ نیمونے وت ودی اوں کت . کتاب ءِ ٹائیٹل اوں چارت نبشتگ ات (( تئی هرگام دیم پہ مرگ ءَ انت)) پاد آتکوں کہ اے نبشتہ کار ءُ ندکار چے چے نبشتہ کن انت . پگروں کرت مرگ وَا کیت کہ المی انت . تا مردم زندگ انت زندگی بہ کنت . پیسر چہ مرگ ءَ مرگ شر نہ انت . کتاب جاه ءَ کتاب ایرکرت . گنداں کہ بلوچی ماهتاک سال 20 جولائی 2006 ءّ تاک 239 ایرات . زرت ءُ پدا نشت اوں وتا را هما گاریں چیز ءِ ترانگ ءِ بهیال کنگ ءِ هاترا گوں ماهتاک ءَ وتا دلگوش کنگ ءِ جهداوں کرت . هنچو کہ تاک من لیٹینت ندکارے ءِ عکسے دیما آتک ، من شر چارت گرنچیں پیشانی ءُ بزیں برواناں گوں تهتالے ءَ کپتگ ات . عکس ءِ ندارگ انچش پیشدارگ ءَ ات. اے واجہ ءِ نزیک تر ءُ دوستناکیں آزیزے گوشے بیرانی ءِ هال رستگ ات . عکس ءِ گورءَ نبشتگ ات (( قلم شرمندگ انت)) من همے شئر ونت نوں سرپد بیتاں ، ماهتاک ءِ تاک لیٹینان ءُ وانان کت انت (( تژنءُ بچکند)) همے داب ءَ نبشتانک چارات ءُ ونت انت . (( زبانانی بنداتی جیڑه )) ءُ (( هست ات یک زبانے )) ، (( ماتی زبان ءَ وانگ)) ءُ ((بلوچی زبان ءُ آئی ءِ بستار)) ءَ رند گندءُ نند ءُ آزمانک ءُ (( لبزانک منی راهشون منی استاد)) پدا مدامی تاک دیم ءُ (( ادبی جاورهال)) کہ ونت گڑا (( بوجیگ توپان ءَ کپتگ)) همے آزمانک ءِ ترانگ ءَ کپتاں . آزمانک دیما کت ءُ وانان کت ، وانگ وانگ ءِ تها سرگیجی یے ودی کت گوشے کوهے منی سرا لهم لهم ءَ نندان ات، گیانسگاں اروش کرت آزمانک ءِ گڈی ایں بندانی وانگ ءَ واهی نہ بوت اوں ، همدا گرانیں وابے ءَ مانترینت واب کپتاں . یبّر ءَ سپاٹو ءَ چہ واب ءَ من ءَ پادکت : سهور ءِ وهدیں ، پادا من سرگوشے چنڈینت ءُ اے دیم ءُ آ دیم چار ات . هیال ءَ کپت اوں کہ آزمانک ءِ گڈی ایں بند من نہ ونتگ . آزمانک ءَ بوان ءُ هلاس بکن نوں دست دیمے بکن ءُ سهر بکن . آزمانک اوں چت ءُ دیما کت ، آزمانکے نہ ات گوشے والیم دهے ات . وانگ اوں بناکت (( روچ شپ کپان انت، منی لوگ میزان میزان تهاریاں کپان انت ، من رواناں )) همے سترانی وانگ ءَ گوں من اولسری سرگیجیانی گوشے دپار بوت اوں من ءَ پدا گرانیں وابے ءَ مانترینت . سپاٹو ءِ پدا توار رُست زیت کن پادا کہ نو ملا بانگ دنت . پہ واری چم پاچ کت لتارگ ءَ گوں واب ءِ گـَلینگ ءِ جهد اوں کرت . پاد آتک ءُ دست دیمے کت ءُ سهور اوں کت پدا وتی اوتاکءَ آتکوں ماهتاک هماداب ءَ ایرات . گنداں کہ تاک 56 انت . بهمنت اوں تاک 61 ءَ چہ ادا چون آتکوں . تاک لیٹینت ، شرپی دیوانانی رپورٹ ونت انت . چهبار ءِ رپورٹ وهدے کہ من ونت سک گـَل و وش بوت اوں . چهبار ءِ ادبی مراگش اں شاهڑ جتگ تامی ءُ نامی ایں ندکار ءُ هنرمند گیش گیوار بیتگ انت . نزورءُ هژائیں هنری اثرانی و کسانیں الکاپیں دیواناں ۔ اے  مراگشانی تها بے پلگاریانی دیم یک جوانیں وڑے ءَ گرگ بیتگ انت . 
اے رپورٹ ءِ وانگ ءَ چہ منی دل ءَ گرکے جت چہ وشّی ءَ آه سردے کش ات ءُ زبان ءِ باندات ءَ دلجم بوت اوں همے دابءَ تاک 62 ءَ ادبی گلانی رپورٹ واناں کت انت گوادر ءِ ادبی رپورٹ ءِ تها اے گپ نبشتگ ات گل ءِ جیڑهانی سرءَ چمشانک دیگ بوت . مند بلو ءِ رپورٹ ءَ نوکیں ادبی گل ءِ بنیات ایرکنگ بوت هدا بہ کنت اے نوکیں هنری ءُ زیبائی ءِ پهناتانی سرءَ جهد کنگ ءَ جیڑگ ءِ ترندیں لوار مہ کشّات . کلاتک ءِ ماهینی دیوان ءِ تها جیڑگ ءِ تران هست ات . یک کمے پکر مند بوت اوں، که جیڑگ چونیں جیڑگ، اگاں زانتی ءُ هنری جهد ءُ شوهازانی تها جیڑگ مه بیت- گڑا علمی ءُ تکاملی جنز ءِ تها اوشت ودی بیت، بلی جیڑگ باید علمی منطقی و فطری به بنت، نه که هر دابیں جیڑگ- بلے چهبارءِ لبزانکی گل ءِ تها جیڑگ ءِ نام ءُ نشان ءَ به گواهی نه دات- تاک 65 چارات- لهتے و اجهانی گپ ءُ ٹالاں رند ، واجهیں شونکار ءِ جوانیں وڑ ے ‏‏ءَ پسهاں چه پد ، من ءَ نبشتانکے ءَ سک گیر دات- گڑا اے نبشتانک من واتر کت ءُ ونت- «هست ات یک زبانے» اے نبشتانک ءِ گڈی ایں بند، من سر ریس پریس کرت انت- در ائیں نبشتانک ءَ چه اے گالان ءَ منی دل ءَ جاه کت- «پرواه نیست، بلے به تچنت» اگاں دگرانی گاماں شت نه کننت پرواه نیست ، بلے به تچنت- مرچیگیں دور مقابله ئیگ انت- دستاں کٹ ءَ کنوک ءُ نندوک دگرانی دنزاں گار بنت- و هدیں زمانگ ءَ وپتگیں مرد ءِ میش ءَ نر آورتگ، مرچیگیں زمانگ ءَ وپتگیں مرد ءِ ، میش ءِ جند ءَ دزانت ءُ برنت ءُ ورنت همدا سارتی یے ماں جبین ءَ برکپت، منی مید جک بیتاں ، چیزے که من گار کتگ ات من ءَ رست- هدا هیرے به دنت بلوچی ماهتاک ءَ که منی 500 تومان زوال نه بوت انت- ماهتاک سبب بوت چیزے من گار کتگ ات من ءَ گیر آتک. همدا وت اوں برشانت تنجگ ءُ چکاسگی بنا اوں کرت- همے پهناتاں چم اوں شانک دات انت ءُ جنزگ ءِ اوماناں گوں با هند اوں کرت- بلے گام چست کنگ ءُ جنگ ءَ گوں هزاراں جست ءُ پرساں سرکش ات، کجا ؟؟؟ ... یکبر ءَ دل پپ آں شت ءُ گوشت ئی واتر کاں – سهتکی پد، آتک ءُ گشت ئی اناں برو ... جهلیں پگر ے ءَ رند اجب این ندارگ ءُ ترانگاں مانشانت ... دیمترا گام اوں زرت ءُ رهادگ گپت اوں ، و هدے چم اوں پچ کت انت ءُ چارات اوں گنداں که پدا هما جاوراں گوں دوچار کپت اوں ...!!! 

گلگدارے گوں استاد عبدالحمید ایران نژاد ءَ


سید گرگیج :

استاد هستیں دوَر کہ روچ پہ روچ دیمروی کنان انت ، گوں اے دؤرءَ کہ بلوچی زبان ءِ گوانک ءُ هال رسان انچوش کہ تاکبند ءُ وانگی (کتاب) ءُ ماهتاکانی راه ءُ رهبنداں شمے هیال ءَ چے پکّار ءُ زلورت انت ءُ گوں چونیں وڑ ءُ پیمے وتی نبشتہ هاں رد ءُ بند دات بکن انت . بزاں آیانی گیشتریں بهر گوں کجام سسّا ءُ پگری نبشتانکاں وتی تہ ءَ جاه بہ دَے اَنت ؟

استاد عبدالحمید ایران نژاد :    هنچش کہ زانیں هرچ زبانے ماں چاگردءَ اسر دؤردنت ءُ پیمے وت هم اسر زور ایت. گڑا هرزبان باید انت کہ وتی چاگرد ءِ زلورتانی پوره کنوک بہ بیت . پہ درور بگشاں کہ زهگانی زبان وت یک هاسیں رهبندے دارایت ءُ پیکه آیانی زلورتان ءَ پوره بکنت ، همے پیم نوک ورنایاں، ورنایاں ، میانسالاں ءُ پیریناں ءُ هنچش علم ءُ تکنولوجی ءِ زبان ، پاکسمایی زبان ، نیک راهی زبان ، یک ٹوهیں بهرے چہ هرچ زبان ءَ شمار کنگ بنت . مئے زهگ ، نوک ورنا ءُ ورنا ماں هنچشیں چاگردے ءَ زند گوازینگا انت کہ اوداں پارسی ، اردو ، عربی ءُ انگریزی ءُ دگہ لهتے زبان هم وانینگ بوگا انت ءُ اگاں ماتی زبان ءَ پہ جْوانی یات مگریں گوڑا مئی زبان وتءَ قائم داشت نکنت ءُ مارا پہ وتی زبان ءِ دیما بَرَگ ءَ میڈیا پکار انت ، چش کہ ریڈیو ، ٹلی ویژن ، ماهتاک ، روتاک ، هالتاک ، ءُ کتاب ءُ وانگی ، دانکہ آیانی وسیلہ ‏ءَ ما وتی هاسیں پگر ءُ سسّاهاں پیش بکنیں دُردانگیں سیدهاشمی ءَ گوشتگ ات :( راجے کہ بہ بیت گُنگ نمانیت نمانیت ـ مانیت پہ ادارُکے بلے زندگ ءَ مُردار ) مااگاں یک راجے شمار کنگ بئیں گڑا یک راجے هاسیں دود ءُ ربیدگے داریت ءُ زباں یکے چہ هاسیں دود ءُ ربیدگان انت . دود ءُ ربیدگانی زندگ دارگ یک راجے ءِ زندگ دارگ انت. زبان ءَ زندگ بدار ؛ راج وت زندگ بیت هنوگیں دور ءَ زبان ءِ زندگ دارگ ءِ راه ءُ همے پیم بیگواهی ءِ راه بازانت . هنوں ما کجامی ءَ گچین بکنیں . پسندءُ ناپسند مئی دست ءَ انت یک گپے کہ مئی نبشتانک چہ پیم ءَ رد ءُ بند دئیگ بہ بنت ، ایشی ءَ من ایوک ءَ گیشّینت نکناں ‏ءُ بایدانت زبان زانت ءُ زبان کوّاس هور بہ بنت ءُ پہ زبان ءَ یک هاسیں رهبندے در بگیجنت چیا کہ سیاهگ زبان ءِ زلورت انت ءُ داں سیاهگ یک رهبند کنگ مہ بیت زبان ءِ وانینگ هم گرانیں کارے بیت ءُ هرکس وتی جندءِ رهبند ءَ بہ زورایت گڑا زبان پہ یک رهبندے نہ بیت. البت هنی اگاں ما بچاریں گڑا گند ایں کہ چہ سَد ءَ هپتاد بهر یک پیم ءَ نبیسنت . مانیت سی بهر دگہ کہ اگاں ما پہ اے سیّیں بهرانی زبان کوّاساں یک جاگہ مُچ بکنیں ءُ چہ آیانی سر ءُ سوجاں بهر بزور ایں گڑا مئی زبان ءِ سیاهگ ءِ رهبند یکے بیت. بلے اگاں اے کار چہ مروچیگ ءَ زی بہ بیتیں باز گِهتر ءُ جواں تر ات . هرچنکس وهد گیشتر بہ گوْزایت تاوان گیشتر انت. جست ءِ اے بهر کہ کجام پگرءُ سسّاهان ءَ ماں نبشتانکاں جاگہ بدییں ؟اے بهر ءِ پسو ایش انت کہ ما را هنّی اینکس جوازت نیے کہ ما هریک پاٹی ای ءَ هاسیں تاک بہ کَشّیں ۔ بلے ما یک تاکی ءَ چنت بهر بکنیں چش کہ : پہ زهگاں ، نوک ورنایاں، ورنایاں ، زالبولاں، ءُ ایدگراں. پہ اے توامیں گروهانی پگرءُ سسّا ءِ دیما برگ ءَ همایانی زلورتانی رد ءَ نبشتانکان ءَ پیش بکنیں ۔ اے کار ءِ جوانی ایش انت کہ هرکس چہ وتی زلورتاں ابید چہ دگرانی زلورتاں هم پوه (سرپد) بیت. البت ما پہ وتی تاکانی ڈولداری ءَ چہ دگہ زباناں هم رجانک (ترجمه) بکنیں ءُ یاکہ وتی نبشتانکانی بستار ءَ اینکس دیما بہ بر ایں داں کہ دگراں هم چہ مئی نبشتانکاں سوب بگرانت.

سیدگرگیج :

استاد ،کسانیں زهگانی چاگرد ءَ گیش دگہ زبانانی اسر گیشتر بوتگ ءُ اے دوران ءِ تہ ءَ (تها) انچوش دیما اتکگیں وسیلہ ءُ ازباب روچ پہ روچ دیم ءَ کاینت کہ آیانی تب ءُ هیل گوں دگہ زبانانی تہ ءَ همگرنچ انت کہ گوں آزباناں همے پیم آیانی دودءُ ربیدگ هم یکجاه اوارانت وهدے نوکیں نسل کہ سرچست کنت آوت ءَ بیگانگیں لبز ءُ رسم ءُ دوداں اوارکنت پہ چوشیں وسیلہ ءُ ازباباں مثال کامپیوتر ءُ آیانی لیب ءُ گوازی ءُ دگہ .... ایشانی تہ ءَ وتی زبان ءُ فرهنگ ءَ گوں آسانیں وڑءُ پیمے کہ کساں سالیں پگرءِ بزاں زهگاں ، پہ انچیں رهبندے ایر کنگ بہ بیت کہ پہ آیاں آسان بہ بیت ءُ پہ هیل کنگ اش هم هُب ءُ واهگدار بہ بنت ، انچیں راه ءُ رهبند هست ؟ ءُ چہ پیم ءُ وڑ ءَ وترا گوں اے ازباباں ءُ وسیلہ هاں همراه بکنیں شمے هیال چے انت؟ 

استاد عبدالحمیدایران نژاد :

هنچش کہ پیش ءَ گوشگ بوت هرچ زبانے چہ وتی چاگرد ءَ اسر زورایت ءُ اسر هم دؤر دنت . مروچیگیں دؤر ءَ وڑوڑایں ازباب ءُ وس ءُ بود هست انت کہ راجاں چہ آیاں پہ وتی پگرءُ اندیش ءِ دیما برگ ءَ سوب گرانت ، گوڑا مارا بایدانت کہ چہ اے چیزاں سوب بگریں چش کہ کامپیوتر هنوگیں دؤرءَ لوگ لوگ ءَ گندگ بیت اگاں مئی کوّاساں ءُ زانتکاراں تلاش بکن انت گوڑا آیاں توان انت کہ هنچشیں برنامگ بنویس انت ءُ پیش بکن انت دانکہ کامپیوتر آیان ءَ ماں بلوچی زبانءَ ترّینت بکنت هنچش کہ گندایں بلوچی آباں ماں کامپیوترءَ اوارکنگ بوتگ انت ءُ ما چہ آیاں پہ آسانی سوب گپت کنیں ءُ اگاں مئی زانتکاراں برنامگ نویسی ماں بلوچی زبان ءَ بکن انت ، اے کار بازیں پایدگے دارایت، یاکہ ماں بلوچی زبان ءَ پہ زهگاں پلم ( فیلم ) جوڑ کنگ بہ بیت کہ زهگان ءَ نیکیں پنت ءُ سرءُ سوج بکن انت ءُ زهگانی هدوناکی ءَ پہ زبان ءَ گیش تربکن انت. یا دگہ زبانانی پلم ماں بلوچی ءَ ڈپ کنگ بہ بنت البت هما جوانیں پلم کہ جوانیں کردار پیش کن انت نے کہ هرچ پیمیں پلم . مروچاں لهتے گلائیش انت کہ پارسی ، اردو ءُ انگریزی پلمان ءَ ماں بلوچی ءَ ڈپ کنگا انت اشانی گیش تریں پلم بیکار انت یا کہ کتگنت ءُ اے ٹوهیں زمّہ ءَ باید زبان زانت ءُ ایدگہ زانتانی واهند پہ وتی جامی کوپگاں بہ زور انت ءُ هرکس پہ سر وت ءُ پہ زرّ ءِ ودی کنگ اے کار ءَ مکنت. چیا کہ وهدے ماں یک کارے ءَ بے رهبندی رواج گپت گوڑا آیی ءِ گارکنگ ءَ بازیں وهد ءُ بازیں زرّ لوٹیت کہ اے مئی راج ءِ گوْر ءَ نیست انت. ماپہ شری زانیں کہ اے کاران ءَ راج ءِ هما کوم دوست کرت کن انت کہ آیانی مالی جاور جوان انت ءُ دست اش پچ انت نے کہ ادیب ءُ زبان کوّاس کہ وت نمر ءُ نہ زندیں مالی جاورانی شکار انت چیا کہ اشانی دست ءَ هچ نہ بیت. البت اگاں اے هم هور بہ بنت وَ شر ترانت چیاکہ پیشی بلوچاں گوشتگ : ٍ(هُرّے هُرّے کاسگی پُرّے ) ۔
بلوچی زبانءِ اهدیگیں کسّہ ، اسپانک ، شئرءُ سوت ، چاچا ءُ ایدگہ چیزاں جم کنگ ءُ نزّآرگ بہ بنت ءُ اشاں پیمے نہ پیمے پہ راج ءَ سرکنگ بہ بنت چیاکہ بلوچی زبان ءِ پَٹ ءُ پڑ پرْاه ءُ شاهگان انت . بازیں جوانیں چیز هست انت کہ اگاں ما پہ آیانی چنگ ءُ نزّارگ ءَ تلاش مہ کنیں آ گارءُ بیگواه بنت مروچیگیں دؤر یک هاسیں دؤرے کہ اگاں ما دست ءَ مہ شهاریں گوڑا باندات ءَ مارا چہ گوشاں میاریگ کنگ بئیں ۔ ما پہ شری زانیں کہ یک پاٹی یے تهنا ءُ ایوک ءَ زبان ءَ دیم ءَ برت نکنت ، گوڑا هرکس ءَ باید انت وتی زمّہءَ ‏‏پہ شری بہ مارایت. چشکہ مئی نیک راهی ءِ ملا ءُ زانتکاراں هم باید انت کہ وتی واز ءُ سرءُ سوجاں ماں بلوچی زبان ءَ بہ گوشنت نے کہ هنوگیں ڈول ءَ بلوچی وا بیهـ ءَ نکن انت ءُ اگاں تایے تایے بلوچی واز کنت گوڑا هنچش واز کن انت کہ مردم نزانت اے واجہ کجام زبان ءَ گپّ ءَ انت یاکہ واننده ءُ تالیم دیستگ یاں هنچشیں بلوچی کن انت کہ گپّان اش مردم سرپد نہ بنت ءُ وت ماں وت ءَ سرکچ ورانت بلے دگہ نزان انت کہ اے واجہ پارسی گپّ ءَ انت یاکہ بلوچی گوڑا اگاں مارا شگان بجن انت کہ اے زبانے نہ انت بد مہ بر ایں ءُ مئی پاٹی کہ واننده نهنت همیشانی گیگان ءَ گرانت ایشی وت پہ زبان ءِ بیگواهی ءَ مستریں سوب بوت کنت. اگاں ما وتی زبان ءَ شر ءُ الکاپ مکنیں آیوکیں پدریچ ما را میاری کنت ءُ مارا زبان ءِ دژمن زانت پمشکا من آوان چہ وتی نیک راهی ءِ واجهاں ، وانندگ ءُ درس ونتگاں دزبندی کناں کہ زبان ءِ نیمگ ءَ هاسیں دلگوش گوْر بکن انت چیاکہ ماپہ شری زانیں : (بلوچی مئی وتی شهدیں زبان انت ) .

نوکیں گام گیج

زندءِ درک ءُ دور تگ ءُ تاچ همک وهد گوں مانتن ، بزان زندگ بوهگ ءَ گوں همگرنچ انت . اے زندگ بوتن ءِ مّن ءُ مراد ، مکسد ءُ هدف چی بوت کن انت . ساه ءُ ارواه ءِ دوست داشتن ، شُدءُ تن ءِ تکانسری ، په وتی ذات ءَ گون گم ءُ گرست ، رنج ءُ هذاب ءِ نه سگگ . انچوش زندءِ گرانیں وهدءِ ساهگ ءَ گوں همگام بوهگ هزارانی پگرءُ هیال ءَ گوں همراهی انت که بازیں مکسد ءُ منزلانی رسگ ءَ گوں همگرنچ انت ۔ بلے چنت روچی زند ءَ تهنا آ کس نه انت که په وتی جندءِ ذات ءَ پگر ءُ هیال ءَ گوں ایوکی ءَ همسپر انت . 
هاوندءَ انچین بامرد هم ودی کرتگ که وتی زند ءَ گوں درستیں ساهدارانی ءُ هستین جهان ءِ آسراتی ءَ په ، وتی پگر ءُ هیال ءُ لیکهان کار گر انت . هستین دورءَ گوں آیوکیں وهدءِ لوٹ ءُ زلورتانی هاترا هم کچ ءُ کساس هم پگری ءَ دیما بر انت . وهدے علم ءُ زانت دیمروی ءُ گوں جهان ءِ ته ءَ نوکیں وسیله ءُ ازبانی پدّرایی کنگ بنت جهان ءِ رنگ ءُ دروشم گوں نوکیں وهد ءِ دود ءُ ربیدگاں همگام دیما روان بیت . انچوش جهان ءِ راجانی هیل ءُ عادت نوکیں لوٹانی پورا کنگ ءَ وتی گامانی رَواج (رپتاران) ترند ءُ تیز کن انت وتا گون جهانءِ دیمرویی علم ءُ زانت ءَ همگام ءُ ساڑی کنان بنت . وتی کوهنیں دوداں که اگاں په آیوکیں وهدءِ دیما ڈنگر یا هچ بستارے ءِ مانا دات بکن انت چه آیاں شمشکار بنت . آ چیزے که آیوکیں وهد ءِ هاترا په پجّار ءِ زندگ بوهگ هاترا زلورت ءُ المی انت هما پیم آیاں گوں نوکیں دور ءِ رنگ ءُ دروشما اوار نوک کن انت دیما برانت .
اگاں گوں وهد ءِ ساهگ ءَ هم گام  ءُ اوار دیمرویی بکنیں پد ءِ مانتن هچ بستار ءُ ارزشے نداریت . هر گام نوکیں اهد ءِ تها گوں نوکیں کرداں اوار بیت گڑا همے کرد نوک رستگیں اهد ءِ واهنداں په آسانیں کشکے منزلانی سر کنگ ءَ رندان کن انت. همے پیم گوں جهان ءِ نکش ءُ علم ءُ زانت ءِ دیمرویی ءَ رنگ دروشم زور انت . بلوچی زبان ءِ وانوکانی تاک ءِ هاترا گلیں وانوکانی لیکه ءُ هیال و رهشونیانی (پگراںی ) لوٹوکیں تانکه بتوانیں گوں وهدءِ اے ترندیں رواجاں شه وتی زانتکارانی پگراں که په وتی بلوچی زبان ءُ لبزانک نبشته کن انت شه آیانی سرو سوجاں بهر بزوریں . بلوچی تاک ءَ گلیں وانوکاں گوں وتی نبشتانک و جوانیں لیکه ءُ هیالاں  ڈولدار بکن انت . مارا امیت انت که مئے نبشته کار ءُ وانوک وتی گرانبهائیں سرءُ سوجاں په وتی بلوچی هپتگی تاکءَ راهی کن انت ـ 

میارجلیں هَنجیر 

عبدالسلام بلوچ زاده ـ سراوان

وهدے کہ بابا آدم ءُ بی بی هوا گوں گلّہ ءِ ورگ ءَ چہ جنّت ءَ در کنگ بنت ، آهانی پُچ ءُ پوشاک پَچ گِرَگ بنت . آهاں وتا درهچانی پشت ءَ چیر دئینت . هچ درهچے آهان ءَ وتی پشت ءَ نہ هِلْیت ابید چہ هنجیرءَ گُڑا اللّہ آهان ءَ بَکشّیت گڑا چما روچ ءَ اللہ هم هنجیر ءِ سرءَ داریت ءُ تاں روچ ءِ مروچی کَسے آئی ءِ پُل ءَ نہ دیستگ . اے کِسّہ  مردم ءِ زبان ءَ گوْشگ بیت و لوٹ انت پہ هر چیز ءُ هر کارے ءَ یک دلیلے بیارانت که قرآن ءُ حدیث ءِ تها نیست انت . 
گناهکاریں دل کہ نماد انسان انت لوٹ ایت پدا بَکشَگ به بیت میارجلیں هنجیر ءِ پدا انت . « میارجَلّیں هَنجیر» هما بے تاکیں کلیر ءِ سر شاهڈاں همودا کہ دو عاشقیں کپوت کدام کرت ءَ لونجان انت دلے گوں هزار لوپیں هژ برے کوکار کنت پریات و جست کنت که کپوت تو کے ئے ؟ ترا کیا درْتکگ ؟ دل : مناں . من هما گَلّہ وار ءِ نماسگ کہ ، دراں ڈیهہ بوت پہ دانکے گلہ ءِ ورگ ءَ . من پہ هماریں چم ءِ ترْپگے زندوں باهینت وتا را اوں برباد کرت کجا انت میار جلّیں هَنجیر ؟؟ !!
آزات لچّہ زان پہ زان گوں استاراں دیم پہ ماه تِنگاں سرریچیں کدّهاں بل کہ انشپی ءَ باهیناں رواں تا کُجا روت زند ءِ رنگراه بلکیں منا ماں ارس ءِ دریای ءَ بُـڈ بہ دنت یا ماں مچاچ ءِ ٹالے ءَ بہ درْنج ایت ـ

نیمروز بلوچ آکادمی ءِ مڑاداریں اگده داراں

شمئے راجی جد ءُ جهد ءُ ادبی کوشستاں په شهدیں بلوچی ءِ دیمروی ءَ
باز کیمتی اَنت.
امیت انت که یوروپ ءُ امارات ءِ جاهمنندیں بلوچ براس ءُ گهاراں ماں اے 
کومی کار ءَ شما را همراهی ءُ زرّی کمک بکننت تانکه به توانیت آکادمی ءِ ماڑی ءِ
تمامیں تبکاں بندیت.
هما بلوچ برات ءُ گهاراں که چه جرمنی (آلمان)ءُ  ناروے (نروژ) ءُ استرالیا ءُ آدگه ملکاں شما را
کمک اش کرتگ هزاران شاباش ءُ مرحبا بات. امیت انت که تمامیں ذمه وار ءُ
راجدوستیں بلوچ شما را  وتی وس ءَ ماں اے نیکیــں کار ءَ همراهی ءُ زرّی کمک بکننت .

شهــــدیں بلوچـــی سبـــز بات

سوبین باتیت ءُ الله ءِ میاریت.

سے ماهی تاکبند « زندمان » چاپ و شِنگ بوت !


چه کِیچ ( تربت ) ءَ  سے ماهی بلوچی ڈولداریں تاکبندے « زندمان » ءِ نام ءَچاپ و شنگ بیت . اے تاکبند ءِ شونکار واجه بشیر جان بیتاب انت که ما پر آ واجه ءَ و ایدگه بلوچ تاک و تاکبندانی شنگ کنوک ، مزنین سوب و دیمرئیانی لوٹوکیں !
بلوچی مئی وتی شهدیں زبان انت و همنکس بلوچ و بلوچ ورنا وتی زبان ءِ نیمگ ءَ دلگوش کن انت و وتی کتاب و تاکبنداں به گر انت و به واننت ، وتی زبان ءَ به نبیس انت و آئی ءِ دیمرئی و دیمبری ءَ هدوناک به بنت ، همنکس بلوچستان آبات تر و سیر تر بیت و وتی وشهالی ءِ نیمگ ءَ گامے نزیک ءَ بیت .

سبز بات بلوچ و بلوچی دیوان !

کـَدیں بیت که بگنداں ما وتی باگ و بهاران ءَ !

ملا ابابگر کلمتی ءِ اے چُنت دانک :

بــَـد نِــــظر مـُـلک ءِ‌مردماں چاری

کـــوڑهیں دنـیایی نه کـَنت یاری

نـیـسـت بـَدیں اعـمـالاں وفاداری

عـاقـبت روچے بیت سـَر ءِ گاری

تو گوئش ئے مردم گری ءِ‌ ربالو ءِ گـَوهریں دانک انت . تو گوئش ئے واجه زرتشت ءِ زبان انت که پارس ، ترک و شام ءِ بادشاهاں سر و سوج کنگ انت ، تو گوئش ئے بودا ءِ گال انت که چین و هند ءِ زَنڈیں باپار و شاهزادگاں سر و سوج کنان انت .

تو گوئش ئے نیکی و پاکی ءِ هـُدا انت ، « اهورا مزدا » انت که بلوچ و جهان ءِ انسان و مردماں گوانک جنان انت که وتی کرد ءَ به چار انت که شمئی گـُـڈی دَر و راه ، ایش  انت : 


نیست بـَدیں اعمالاں وفاداری

عاقبت روچے بیت سـَر ءِ گاری

بلوچانی ادب و لبزانک ءَ چینچو چـُشیں گـَوهریں دانک هست انت و چینچو بیگواه بیتگ انت ؟

بلوچ راج ءِ هر واننده ءِ سرا ماتی فرض انت ، که وتی مات و وتی زبان ءِ هزمت ءَ وتی لانک ءَ به بندیت و وتی گاریں و ناگاریں گوهران ءَ ، دپتران ءَ سرجم و به نبیسیت ، آهان ءَ شوهاز بکنت و در گیجگ ءِ جهد ءَ بکنت . بلوچ شاعرے گوئشتگ :

کـَدیں بیت که بگنداں ما وتی باگ و بهاران ءَ

گـُل ءَ و آسمی پـُـلّ ءَ ، وتی مِسکیں ڈگاران ءَ

گـُـوَش کـَنـد
مهدی داد وَند _ سوران کـَهـن مـَلـِک

جنءُ مرد

جن ءَ گوں مرد ءَ گُوشت : من هرجاگہ ے که رواں هرکس منی چمانی توسیپ ءَ کنت ، بلے تو هچبر منی چمانی توسیپ ءَ نہ کنے ۔ ترا منی قسم انت ، تو بگش کہ ترا منی چم چون لگنت ؟! مرد کموکے من و من کت ءُ گُوشت ئی : منا تئی راستیں چم سَکّ دوست بیت . جن زهر گپت گُوشت ئی : چون چپی چم پرچا ترا دوست نہ بیت ؟ مرد ءَ گُوشت کہ تئی چپی چم ءَ بـَـدَلیں ( نقلی ) سرمگ ءُ رنگ مان نیست .

سالمیں گنوک

یک روچے لهتیں گنوک اش شہ گنوک جاه (تیمارستان) ءَ بالی (هواپیما) ءِ سرا سوار کت انت ءُ آوانی مستر لوٹ ات کہ گنوکاں دگہ ملکے بہ بارت . بالی کہ شہ زمین ءَ چست بوت گنوکانی گنوکی  گیشتر بیت ءُ بالی اش پہ سر زرت گڑا ایشانی مستر یهت کہ ایشاں آرام بکنت .
گنوکانی تها سیل ئی کت ؛ دیست ئی که یک گنوکے یک کروکے ءَ آرام نشتہ . گنوکانی مستر ءَ هیال کت کہ الم اے گنوک جوڑ بوتگ . گڑا همے گنوک ءَ گُوشت ئی تو که چو شَرّ ءُ آرام ئے  اے دگہ گنوکاں هم هنچش آرام بکن . گڑا من ترا شہ گنوک جاه ءَ  دَر (مرخص ) کناں ۔ سالمیں گنوک ءَ گُوشت هَو شرانت . گڑا مستر شُت ءُ گُوشت ئی من انوں رواں . رند شہ یک ساهتے پدا کایاں تا بچاراں تو چون کـُتـه . مستر شُت ءُ رَند شہ ساهتے پدا یهت ءُ سیلی کت . دیست ئی کہ بالی ءِ تها کسے گندگ نبیت بس هما هُژیاریں گنوک انت که آرام نشتگ . گڑا مستر ءَ آئی ءَ سوج کت جُوان ! اے دگہ تئی سنگت کجا شت انت ؟ هُژیاریں گنوک ءَ پسو دات واجہ اے دگه گنوکاں باز ناآرامی کت گڑا من بالی ءِ دروازگ ءَ پاچ کت تاں برو انت ڈن ءَ لیب ءُ گوازی ءَ وتا دلگوش بکن انت. 
مرز پر گهر

مناظره (جست ء و پسه) بلوچی لبزانک ( ادبیات ) ءِ تها »

عبدالسلام بلوچ زاده- سراوان

اگر هورت به چاریں مناظره ءِ بندات حماسه انت. پر چا که مه ( ماں ) مناظره ءِ تها دو کس یا چنت کس ءِ گپ و تران یا جیڑه انت . البت اے دو کس بوت کنت انسان و حیوان یا که بے جانیں چیز به بنت په وتی مزن لیکگ ءَ گوں یک ءُ دگرا به جیڑ انت ، هر یکے و تا مزن تر لیک ایت ءُ اکبت ءُ آسر ءَ یکے پروش وارت . اولیکین کسے کہ ماں پارسی ادبیات ءِ تها په مناظره ءِ جوڑینگ و رد ‏ءُ بند کنگ ءَ گوش ءُ گوری دات اسدی طوسی انت که لهتے مناظره ایں شئیر چوش که مناظره (آسمان ءُ زمین نیزه ءُ کمان) چه آئی ءَ پشت کپتگ. چه مئے هم کرن ءُ نوکیں شائراں یکے بانُک پروین اعتصامی انت که په مناظره ئی باز گوش ءُ گوری داتگ. ماں کوهنیں عربی ادبیات ءَ مناظره رم (نثر) ءِ تها بوتگ چوش که مناظره (پاییز و بهار) که چه جاحظ عرب ءِ کوهنیں شائر ءَ پشت کپتگ.

مناظره ءِ (جان و تن) چه اروپا ءِ قرون وسطی ءِ مناظره یان انت که پٹ ءُ پول کنوکاں گوش انت که بندر ءَ چه رودراتک بزان شرقی ملکان ءَ گرگ ءُ زورگ بوتگ. دکتر سیروس شمیسا تهران ءِ ادبیات شهدر برجاه ءِ استاد ماں وتی نوشتگ کرتگیں کتاباں په نام (انواع ادبی) نوشتگ: «دنیاءِ ملت ءُ کومانی ادبیات ءِ تها مناظره گندگ نه بیتگ یا اگر هم بیتگ باز کم ءُ کم رنگ انت» مناظره ءِ بنگیج گوں جست ءُ پسه انت، چه پیش چه اسلام ءَ یک کتابے منتگ که نام ئی (درخت آسوریک)  انت. اے کتاب ءَ مناظره مچ گوں رجانک _ بزانت _ ءَ ماں پهلوی اشکانی زبانا آرگ بیتگ انت.

گلیں و انوکاں شمی هیالا بلوچی لبزانک ( ادبیات ) ءِ تها مناظره هست؟
جی هـَـو ؛ الم ءَ هست انت ماں بلوچی کوهنیں جنگی شئرانی تها لهتے جست ءُ پسه ءُ مزن لیکگ کندگ ءَ بیت که ایشی (رجز) گوش انت، بلے آ چیزے که ما لوٹیں شمے دیما پیش کنیں یکے چه بلوچی ادبیات ءِ شاهکاریں مناظره یان انت. اے شئیر  « سهُر پوشیں جـَـنِک » ءِ شئیر انت که ماں سرحد زمین ءَ محمد زهی کوم ءُ طایفه ءِ میراث انت.

هما وڑا که شما زانتکارات ماں بلوچ کوم تها لهتے نام یک طایفه ءِ تها کار مرربنت بزاں سرنام ءُ بن نام انت ءُ لهتے شئیر هم یک کوم ءُ طایفه ءِ تها آ کوم ءِ میراث انت. اے شئیر سـَـد سال پیسرا آهاں اے طایفه ءَ جـَنـَـگ بوتگ ءُ پدر نه انت که چنت سَد سال پیسرا ءُ کیا گوشتگ و پِر بَستگ . اے شئیر ءِ لهتے بند چوش انت. جنک: «آهلو آسکے بئیں برا دشتان ءَ چریں» بچک:«تازی ایں کچکے بئیں تئی گام گیجاں گریں» جنک:« گله ءِ دانے بئیں برا ملکاں سبز بئیں» بچک: «نر کروسکے بئیں تراگوں سنٹ ءَ چنیں» ... په اے مناظره ءِ در گیجگ ءَ مئے سنگت باز جهد کرتگ که ما آهانی منت واریں ۔ انشا الله ما ایوکیں وهد ءَ اے مناظره ءَ کامل در گیجیں ءُ آئی سرا فنی ءُ تخصصی کار کنیں ءُ ماں فارسی و انگریزی زباناں چاپ ءُ شنگی کنیں، ءُ دنیاءِ کوم ءُ ملتان ءَ گوں و تی ادبیات ءَ جاه آروک  کنیں ۔ 

اے گپ ءَ من بے تعصب  ءَ گوشاں که اگر مئے ادبیات جم ءُ مچ به بیت گوں دنیای ءِ زوراک تریں ادبیاتاں هم کوپگی ءَ کنت. گلیں و انوکاں اگر شمی کرا هنچیں مناظره ئیں شئیر هست په ما اش راه بدیت. مرز پر گهر

« بیگل » ءِ نیاد
کریم بلوچ _ تَهل

« بیگل » ءِ نیاد که  «بلوچی » مهتاک ( 2009 ءِ سپتمبر ءَ ) چاپ بیتگ ، بے شک یکے چه بیگل ءِ گهتریں نبشتانکان انت که نه یک برے که باز براں وانگ کرزیت . آئی ءِ اندر ءَ واجه ءِ طنز ءِ کمال انت .
واجه بیگل ءِ اے نبشتانک ءِ اهمیت هم همیش انت که واجه ءَ چه وت ؛ وت انٹریو و گپ و تران گپتگ و هنچین جستانی چه وت کتگ ، که مئی هچ واننده و زانتکار ءَ چه ، کس کت هم نه کنت و اگں هم کسے همے گپاں چه کسے پول به کنت ، بلکین آسری نه گپ و تران ، بلکین هدا مه کنت دگه تَهروزی و جنگ و شدتے بیت کنت ... بلے واجه بیگل ءَ وت وتی سرا تنقید و شرگداری کنگ ءِ جهد ءَ کتگ ، واجه بیگل ماں وتی اے کار ءَ چینچو سوبیں بیتگ ؟ ایشی ءَ وانوک و شرگدار کنوکاں ، گوئشت کن انت ، من ادان تهنا همے هبر ءَ گوئشت ءَ کناں که بلوچی لبزانک و سیاست ءَ ماں ، تاں هنون من کس ءِ چشین هیرت چاریں شرگداری وتی باره ءَ نه دیستگ و نه اشکتگ .

من واجه محمد بیگ بیگل ءِ اے نوشتانک سک دوست بیت که گوں دل پهکی ءَ نبشتگ ئی ، واجه محمد بیگ بیگل ءَ گوں وتی اے دراجیں نبشتانک ءَ ( که هنگت دیمی نمبراں ما آئی ءِ ایدگه بهر یا بهرانی وداریگیں ) ، وتی بالاد ءَ دو سر رودینتگ و مزن کتگ ، واجه بیگل ءِ گپ و هبر گیش چه آئی که وتی باره ءَ و وتی زاتی گپ به بنت ، راج ءِ وانندهانی ناجوڑیانی پدر کنوک و گوئشوک انت .

ادان تهنا واجه بیگل نه انت که گپ و هبر انت ، ادان ناکو تیاب دپی و ناکو چگردی هم واجه بیگل ءَ همدپ انت و جواباں دیگ انت . جواب کچلیں نه انت ، باز شیرکنیں جواب انت ، بلے من اے گپ ءَ راست گوئشاں که جُستاں باز جَوریں و کـُچَـلیں جست انت و نبشتانک ءِ کمال هم همیش انت که کچلیں و تهلیں جستانی جواب ءَ ، شهد و شکلیں گالاں گوں دنت .

من اے وانگی ءِ وانگ ءَ ، په سرجمیں بیل و همبل و بلوچ لبزانک ءِ هدوکاں ، مزنیں دَر و دَروَنتے ءِ در بَرَگ ءِ هساب ءَ زاناں !

باز جوانیں گپ همیش انت که بلوچی لبزانک روچ په روچ دیمرئی کناں و دیما جنزان انت . مرچاں بلوچی رَم  ( نثر ) ءِ بالاد ، چه بلوچ شاعری ءَ هچ کم نه انت ، بلوچی مهتاک ءِ گیشتریں نوشتانکاں ، اے گپ ءِ گواه انت .

بلوچی مهتاک ءِ همے نمبر ءَ هم بلوچ ءِ راجی شاعر ؛ واجه جی آر ملا ( غلامرسول ملا ) ءِ باز جوانیں رمے چاپ بیتگ که بلوچی مهتاک ءِ براهی دو چند کتگ . چونا ئیا واجه جی آر ملا باز رَم نبیسی ءِ کار ءِ رندا نه بیتگ ، بلے وهدے که رم ءِ نیمگ ءَ دلگوش کنت ، واجه ءِ رَم ءَ ، ما چه آئی ءِ شاعری ءِ شیرکنی هچ کمی ءَ نه گندیں . واجه جی آر ملا ءِ نبشتانک ءِ نام « دو شائر ، دو کتاب » انت .

همے نبشتانک ءَ واجه جی آر ملا ، بلوچ شائران ءَ جوانیں وتی گپ و لیکهاں گوئشتگ و پیش کتگ انت که باز جوانیں و پر سر سوجیں نبشتانکے . چونائیا واجه ءَ بلوچ راج ءِ ورناییں شائراں واجهاں منیر مومن ( کتاب ءِ نام : استال شپاد گـَردنت ) و  شفا بلوچ  ( کتاب ءِ نام : بینَگ مِیتکگ انت ڈکال ءَ ) ءِ باره ءَ گپ کتگ ، بلے آئی ءِ گپاں ، سرریچ چه زانتکاری و زانوگری انت .

چونائیا باز کس واجه جی آر ملا ءِ بابت ءَ هما هبراں گوئشگ انت ، که مردم عمر خیام و حافظ شیرازی ءِ باره ءَ چه ملایانی دَپ ءَ گوئشگ انت ، بلے گوں اے وانگی ءِ وانگ ءَ ، واجه ءِ دزرسی نه تهنا بلوچ شائری ءِ باره ءَ بلکین بلوچی ءِ رم ءِ باره ءَ هم پدر بیت و ما گیش چه پیش سرپد بئین  که واجه جی آر ملا ، سک شیوار و زانوگر و استادیں شائر و ندکارے .

بلوچی مهتاک چونائیا مرچاں یک اسٹنڈرد و معیاری مهتاکے ماں بلوچی زبان انت . آئی ءِ زیرگ و وانگ ، بلوچ دوستی ءِ هـُب ءَ وَدینیت و گیش کنت . چه اے نبشتانکانی وانگ ءَ من بلوچی ءِ باندات ءَ گیش چه پیش دلجم بیتاں ، بلے اگں مئی ورنا ، وتی زبان و راج ءِ کوپگ دَیَگ و دیمبری ءَ چـَـک و پـَـد مه بنت .

غــــــــزل


آس وتــی و گِـــس وتـی سِـنـگ وتـی و سـر وتـی

زیــمــیــں دل ءَ کـجـا بَـراں تــیــر وتـــی جـَـگر وتـی

کینگ و کُست ءِ جمبر انت نَپت ءَ شَلیت و هار بیت

واے گِـدان ءِ نِـشـتَـگیں ! گوات ءَ کـَن ئے سَپـَر وتی

آهـن پـه آس مــوم بـیـت ، آپ نـه بــیــت دل تـئــی

او مــنـی مــهــر ءِ وَشنیاتک ! بیا واهگاں به بَر وتی


سِیت په جَنگ شَـکّل انت،وت په وت ءِ بَدل نه انت

رُسـتـم ءِ سـیـالی ءَ مـَرو ،گـُرز ءَ مـه کـن گـُزر وتی


« مولا ءِ شَـهـجـو ءَ بـگند ، گِـیـر آر ، تـَل و تازیاں »

چــاکــر ءِ هــاریــں گــورُم ءَ  مـَــلـّتــه کاه چـَر وتی


بـیـا پـه زمــیـن ءِ عاقبت ، کوهیں سَراں کناں قطار

دُژمــن ءِ هـَـؤر ءَ مــاں سَـرا هـَـار کـُتـه هـُنـَر وتــی


دل که سُچیت اگاں«‌عطا»! شیرکنیں گال زهر بنت

ما تئی خیال ءِ ساهگاں ،ما را مه لیک « دَر » وتی


محمد اسحاق عطاشات

شناور صیادی صیادان شهرستان کنارک که برای صید به اقیانوس هند مراجعه کرده بودند و در حین صید مورد تهاجم دزدان دریائی سومالیائی قرار میگیرند و پس از 4 ماه اسارت با همت سرنشینان شناور که دست خالی بودند اقدام به حمله دزدان سومالیائی میکنند و آنها را غافل گیر و دستگیر میکنند و روز پنج شنبه با 6 نفر از دزدان مسلح سومالیائی که دستگیر شده بودند با اسلحه هایشان به بندر صیادی کنارک وارد میشوند و این عمل شجاعانه این صیادان مورد استقبال مردم شهر قرار میگیرد و دزدان تحویل مقامات امنیتی سپاه پاسداران قرار میگردد .

فتوای جدید یک متفکر اسلامی به نام "جمال البنا" از کشور مصر در خصوص حلال بودن بوسه بین دختران و پسران جوان" در اماکن عمومی بحث و جدال گسترده ای را در بین مجامع علمی و دینی مصر ایجاد کرده است.یکی از بزرگان دانشگاه الازهر و رئیس سابق بخش فتوای این دانشگاه بوده است به شدت به البنا اعتراض کرده و گفت: این گفتار سبب نشر فحشا و مسائلی کنترل ناپذیری خواهد شد... .